Johann Gottfried von Herder
Johann Gottfried von Herder (1744-1803)
Alman filozof, teolog ve edebiyatçı. Dil felsefesinin ve tarih felsefesinin kurucusu. Alman Romantik hareketinin öncüsü. Yoksul bir ailede dünyaya geldi. Königsberg’de teoloji, felsefe ve edebiyat eğitimi aldı. Aydınlanma düşüncesinin önemli isimlerinden Kant ve Hamann ile yakın bir dostluk kurdu. 1764 yılında ders vermek üzere Riga’ya gitti. İlk edebî yapıtlarını verdi. 1771’de saray vaizi olarak Bückeburg’daydı. Burada kaleme aldığı yapıtlarla romantik düşünceyi besledi. 1772 yılında yazdığı Dilin Kökeni Üzerine Deneme’de dilin insan doğasından kaynaklandığını ileri sürüyordu. Herder’e göre bilgi ancak dil aracılığıyla oluşabilirdi. O dönemin düşünürleri insan yetilerini birbirinden ayırt ederken Herder insan doğasının birliğini ve bütünlüğünü vurguladı. Herder’in, bugünü ve gelecekteki olasılıkları değerlendirmek için geçmişten yararlanma çabasından kaynaklanan tarih felsefesi de bu dönemde şekillenmeye başladı. Kapsamlı bir tarihsel gelişme şeması ortaya koydu. Alman şiirinin o dönemdeki konumunu bu yöntemle belirlemeye çalıştı. Genel olarak eserlerinde tarihsel varoluşu, bireyselleşme ile tarihin bütünü arasındaki çelişkinin ürünü olarak daha derinden kavrama çabasına girdi. Herder, Shakespeare ve Homeros üzerine çalışmalarında, gerçek şiirsel anlatımda, insan yaşamının bugüne değin gizli kalmış yönlerinin dilin yaratıcı işleviyle ortaya çıktığını ileri sürdü. Onun eski Alman halk şarkılarına, İskandinav şiiri ile mitolojisine, gezgin şarkıcıların yapıtlarına ve Luther’in diline ilgisi de buradan kaynaklanıyordu. Herder, Goethe’nin yardımıyla 1776’da Weimar’da önemli bir devlet görevine getirildi. Buradaki çalışmalarıyla genel bir morfolojinin temellerini attı; böylece Shakespeare oyununun ya da Yuhanna İncili’nin belirli bir tarihsel bağlamda ortaya çıkmak zorunda olduğunu göstermeye çalıştı. Düşünürün, klasisizme geçişini tamamladığı bu dönemin başlıca yapıtları Vom Erkennen und Empfinden der Menschlichen Seele (İnsan Ruhunun Bilinmesi ve Duyumsanması Üzerine, 1178), Briefe, das Studium der Theologie betreffend (İlahiyat Araştırmaları Üzerine, 1780-81) Vom Geist der ebräschen Poesie (İbrani Şiirinin Ruhu, 1782-83) ve Volkslieder (Halk Şarkıları, 1778-79) adlı derlemedir.
Ideen zur Philosophie der Geschichte der Menscheit (İnsanlık Tarihi Felsefesi Üzerine Düşünceler, 1784-91) Herder’in olgunluk düşüncelerinin ve birikiminin toplandığı en önemli yapıtıdır.