Hilmi Ziya Ülken

HİLMİ ZİYA ÜLKEN

İstanbul’da, 1901 yılında doğdu. Babası Mehmet Ziya Ülken kimyager dok­tordu. Anne tarafı Kazan’ın tanınmış müderrislerinden Kerim Hazret’e uzanır. İlk bilgileri aile dostu İbn-ül Emin Mahmut Kemal Bey’in sohbetlerinden alır. Hilmi Ziya, ilk öğrenimini “Tefey­yüz” mektebinde; orta öğrenimini İstanbul Sultanî’sinde tamamladı. Gençlik yıllarında ateş­li bir Anadoluculuk taraftarıdır. 1919’da Reşat Kayı ile Ana­dolu Dergisi’ni çıkarır. Ana­dolu’nun Bugünkü Vazifeleri birçok eseri arasında ilkidir. 1921’de Mülkiye Mektebi’nden mezun oldu. Ardından İstanbul Edebiyat Fa­kültesi Beşeri Coğrafya Kürsüsü asistanlığına tayin edil­di. Diğer bölümlerin derslerini takip ederek felsefe bölümünden ahlâk-sosyoloji ve felsefe tarihi sertifikaları aldı. Çeşitli liselerde tarih, felsefe, psikoloji ve coğrafya dersleri verdi. Umu­mi İçtimaiyyat ve Türk Tefekkür Tarihi kitaplarıyla ilgi çeken Ülken, 1933 yılında Berlin Üniver­site­si Devlet Kütüphanesi’ne gönderildi. Türkiye’ye dönüşünden hemen son­ra, Edebiyat Fakültesi Türk Tefekkür Tarihi doçentliğine atandı, 1936’da İçtimaî Doktrinler Tari­hî öğretim üyesi oldu. 1940’da Von Aster’in isteğiyle Felsefe Profesörlüğüne, 1944’de İstan­bul Teknik Üniversitesi Mimarlık Bölümü Sanat Tarihi Profesörlüğüne getirildi. 1957’de Ordinaryüs Profesör oldu. Yaşamının her safhası doymak bilmeyen bir işti­­hay­la kitap ve kütüphanelerin arasında geçti. Yüzlerce ma­kale yazdı, kitaplar hazırladı, çevi­riler yaptı. Fransızca ve Türkçe kitap eleştirileri kaleme aldı. Dergiler yayım­ladı. Sabahattin Eyuboğlu ve Celalettin Ezine ile uzun zaman beraber çıkardık­ları hü­manist karakterdeki İnsan dergisi entelektüel kesimde ses getirdi. Hemen hemen ilgi gös­termediği alan yoktu. Başta İslâm felsefesi, Türk tefekkür tarihi, doktrinler tari­hi, sosyoloji, sistematik felsefe, bilim felsefe­si, mantık, sanat, estetik derslerini okuttu, binlerce öğrenci yetiştirdi. Tüm bunların yanında o, tekdüze bir akademisyen pro­filinin dışındaydı. Sanatçı duyarlılı­ğıyla Posta Yolu, Şeytanla Konuş­malar, Yarım Adam adlı romanlarını yazdı. Şiirle ilgilendi. Resimler çizdi. 1918-1920’ler­de kara kalem; 1940-1945 yılları arasında yağlı boya ve 1967-1970 yıllarında kompozisyon çalış­­maları yaptı. Hat sanatıyla uğraştı ve müzik bilgisi son de­rece genişti. Hilmi Ziya Ülken, 5 Hazi­ran 1974’de yaşamını yitirmiştir.