Estetik

Editörün Teşekkür Notu

Önsöz

Giriş

1. Estetik Tavır ve Bilgi Olarak Estetik

2. Güzelliğin Yasaları ve Bilinmesi

3. Estetiğin Evrensel Nesnesi Güzellik

4. Estetik Akt ve Nesne: Dört Türlü Çözümleme

5. Ayırma ve Hayata Bağlılık

6. Form ve İçerik, Madde ve Malzeme

7. Görü, Zevk, Değerlendirme, Üretkenlik

8. Doğadaki Güzellik, İnsan Güzelliği ve Sanattaki Güzel

9. İdealist Güzellik Metafiziği, Entelektüalizm ve İçeriksel Tutum

10. Formun ve İfadenin Estetiği

11. Psikolojik ve Fenomenolojik Estetik

12. Estetik Nesnenin Varlık Tarzı ve Yapısı

13. Realite ve Hayal, Gerçeklikten Soyma ve Görüntü

14. Öykünme (Taklit) ve Yaratıcılık

Birinci Kitap: GÖRÜNTÜ İLİŞKİLERİ

I. Estetik Aktlar (Yönelimler) Grubu

1. Genel Olarak Algı Üzerine

2. Estetik Algılama

3. Görü ve Zevk

II. Estetik Nesnenin Yapısı

4. Akt (Yönelim, Bağ) Çözümlemesi

5. Nesnelleştirmenin Yasası

6. Betimleyen (Tasvir) Sanatlarda Ön Perde ve Arka Perde

7. Tasvir Yapmayan Sanatlarda Ön ve Arka Plan

III. Doğada ve İnsan Dünyasında Güzellik

8. Güzel Bir Nesne Olarak Yaşayan İnsan

9. Doğa Güzelliği

10. Doğal Güzelliğin Metafiziği

İkinci Kitap: FORM VERME VE TABAKALAR

I. Sanat Yapıtlarında Tabakaların Üst Üsteliği

11. Arka Perdenin Ön perdeden Ayrılması

12. Yazın Sanatında Tabakaların Dizisi

13. Güzel Sanatlarda (Yapıcı Sanatlarda) Tabakaların Dizisi

14. Müzik Yapıtının Tabakaları

15. Yapı Sanatındaki Tabakalar

II. Estetik Form

16. Birlik, Sınırlama, Form

17. Sanatlarda Tabakaların Üstüsteliği Formu

18. Görünüş ve Form Verme

19. Estetik Form Verme Teorisi

20. Form Metafiziği Üzerine

III. Güzel Olanda Birlik ve Hakikat

21. Sanatsal Özgürlük ve Gereklilik

22. Yazın Sanatında Hakikat Savı

23. Hayat Hakikati ve Güzellik

24. Yapıcı Sanatlardaki Hakikat

25. Betimlemeci Olmayan Sanatlarda Hakikat

Üçüncü Kitap: DEĞERLER VE GÜZELLİĞİN TÜRLERİ

I. Estetik Değerler

26. Estetik Değerlerin Özelliği ve Çokluğu

27. Değer Sorununun Bugünkü Durumu

28. Değerler Dünyasında Güzelin Yeri

29. Güzelliğin Değer Ögelerine Bakış

II. Yücelik ve Zariflik

30. Yücelik Fenomeni ve Kavramı

31. Estetik Yüceliğin Yapısı

32. Tabakalar Düzeninde Yüceliğin Yeri

33. Hoş Olan ve Onun Değişime Uğramış Biçimleri

34. Hoşluğun Sınır Problemleri

35. Estetik Değerlerde Anlam Verme

III. Komik Olan

36. Komik Olan’a İlişkin Duyarlılık ve Türleri

37. Komik Olan’ın Temel Özellikleri

38. Komik Olan ve Ciddi Olan

39. Tabakalar Düzeninde Komik Olan’ın Yeri

40. Çekince ve Karşı Görüşler

Ek

41. Estetik Nesnenin Ontolojisi

42. Sanatların Tarihselliği Üzerine

Sonsöz

Dizin

Nicolai Hartmann (20 Şubat 1882, R – 9 Ekim 1950)

Yeni Ontoloji akımının kurucusu Alman filozof. 20. yüzyılın ilk yarasında Alman felsefesini geniş ölçüde etkilemiştir. 1897’de Saint-Petersburg Alman Lisesi’nden mezun oldu. Lisans diplomasının ardından 1902 ve 1903’te Dorpat Üniversitesi’nde tıp okudu. 1905’te Marbourg’da felsefe eğitimi aldı. Yeni Kantçı Hermann Cohen ve Paul Natorp’un derslerini izledi. Filozof Heinz Heimsoeth ile uzun yıllar sürdüreceği dostluğu bu yıllara rastlar. 1909’da doçent, 1920’de profesör oldu. Daha sonra sırasıyla Marburg, Köln, Berlin ve Göttingen üniversitelerinde felsefe dersleri verdi. O dönemde Alman üniversitelerinde Kantçı düşünce son derece yaygındı. Nitekim Hartmann’ın ilk yapıtı Platon Logik des Seins (Platon’a Göre Varlığın Mantığı), Marburg ekolünün oluşturduğu Yeni Kantçılıktan derin izler taşır. Daha sonra Husserl’in fenomenolojik yöntemini inceleyen Hartmann gerçekçi bir anlayışla kendi ontolojik yaklaşımının temellerini attı. Die Philosophie des deutschen Idealismus (Alman İdealizminin Felsefesi, 1923-29, 2 cilt) adlı yapıtı Yeni Kantçılıktan kopuşunun izlerini taşır.

Hartmann’ın ontolojisine göre real ve ideal olmak üzere iki ayrı varlık alanı vardır. Real varlık alanı da üç varlık tabakasından oluşur: İnorganik tabaka, organik tabaka ve tarihsel varlık tabakası. İlk tabakada cansız maddeler yer alır ve bu alan genellikle fiziğin konusuna girer. Bütün canlı varlıkların yer aldığı ikinci tabaka biyolojinin konusunu oluşturur. Psikolojinin alanına giren üçüncü tabakada ise bilinçli varlıklar ve onların ürünleri yer alır. İdeal varlık alanında tek bir varlık tabakası vardır: Tinsel varlık tabakası. Bu tabakayı oluşturan insan ve değerleri felsefenin ana konusudur. Max Scheler’i izleyen Hartmann, bütünüyle kendine yabancı bir dünyada yaşayabilmek için insanın yoğun bir çaba sarf etmesi gerektiğini söyler.

Hartmann’a göre bilgi, her zaman bir nesnenin kavranmasıdır. Bu kavrayış da nesnelerin kendiliğinden bizim bilincimize düşmesiyle değil de, tam tersine düşünen varlık olarak öznenin kendisini aşıp nesneleri kavramasıyla gerçekleşir. Bu ise, bir tasarım yoluyla mümkündür. Bilgi, nesnenin bilinçteki yansıması olan tasarımlar yoluyla gerçekleşir. Hartmann bu özgün görüşüyle estetik alanında yepyeni bir pencere açar.

Diğer yapıtlarından bazıları: Philosophische Grundfragen der Biologie (Biyolojinin Temel Felsefe Sorunları, 1912), Grundzüge einer Metaphysik der Erkenntnis (Bir Bilgi Metafiziğinin Temelleri, 1921), Ethik (Etik, 1926), Das Problem des geistigen Seins (Tinsel Varlık Sorunu, 1933), Zur Grundlegung der Ontologie (Ontolojinin Temelleri, 1935) Der Aufbau der Realen Welt (Gerçek Dünyanın Kuruluşu, 1942), Philosophie der Natur (Doğa Felsefesi, 1950). 

Tomris Mengüşoğlu (1926-2008)

İstanbul Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’nden mezun oldu. İnsancıl dergisinde felsefe yazıları yazdı. Moritz Geiger, Marit Rullmann gibi yazarların eserlerini çevirdi. Çevirileri: Moritz Geiger, Estetik Anlayış (1985); Max Scheler, İnsanın Kozmostaki Yeri (1985); Edmund Husserl, Kesin Bir Bilim Olarak Felsefe (1995); Marit Rullmann, Kadın Filozoflar-1 / Antik Çağdan Aydınlanmaya Kadar (1996), Kadın Filozoflar-2 / Romantizmden Modernizme Kadar (1998).