Doğu Batı Sayı 26: Aşk ve Doğu

• Genel Yayın Yönetmeni: Taşkın Takış
• Onur Kurucuları: Halil İnalcık, Şerif Mardin
• Yayın Kurulu: Oğuz Adanır, Ali Akay, Simten Coşar, Özcan Doğan, Kurtuluş Kayalı, Armağan Öztürk, Özgür Taburoğlu, Ali Utku, Aytaç Yıldız
• Dergi Başlığı: Aşk ve Doğu
• Dönem: Şubat, Mart, Nisan 2004 [Yıl 7, Sayı: 26] 
• Basım Bilgileri: 4. Basım / Kasım 2019 [1. Basım / Şubat 2004]
• Sayfa Sayısı: 288
• ISSN: 1303-7242
• Barkod: 9771303724269
• Kapak Resmi: Indian Paintings Miniature
• Kapak Tasarımı: Aziz Tuna
• Boyutları: 16 x 24

TARİH

Halil İnalcık  

Otman Baba ve Fâtih Sultan Mehmed 

EDEBİYAT

Muhammet Nur Doğan

Divan Şiirinde Aşk

Ahmet Atillâ Şentürk

Osmanlı Şiirinde “Aşk”a Dair

Ahmet İnam 

Andelîb-i Gûyânın Yolculuğu Olarak Aşk

Laurent Mignon   

Işk ve Aşkın Buluştuğu ve Ayrıştığı Yer: Nizâr Kabbâni ve Cemal Süreya’nın Şiirinde Sevgili ve Mesaj

ACEM AĞIRSEMÂÎ

Şeyh Gâlib

DOĞU MASALI

Ali Duymaz 

İncil ile Furkan Arasında Bir Aşkın Hikâyesi: Kerem ile Aslı

Gülşen Çulhaoğlu  

Şeyhî’nin Hüsrev ü Şîrîn Mesnevisi’ndeki Aşk İlişkileri

KADIN

Annemarie Schimmel  

Sûfîlikte Dişil Unsurlar

YEDİ ASKI

İmriülkays

İRAN

Uğur Kömeçoğlu 

Gençlik, Gündelik Yaşam, Beden-Mekân Siyaseti ve İran

ESKİ MISIR’DAN

Tarlalarda Buluştuğumuz Sevgiliye Hoş Türküler

TİYATRO

S. Dilek Yalçın Çelik 

Lâle Devri: Bir Lâle Muamması, Masal Diyarı Şiir Gibi Bir Aşk...

RESİM

Emine Önel

“Tasavvufî Aşk Şehidi” Hallac-ı Mansur ve Akyavaş’ın Resmindeki Yansıması

KENZ

Mustafa Kara   

Sinan Paşa ve Aşk

Süleyman Derin    

Mevlâna Celâleddin Rumi’nin Sevgi Anlayışı

KİMYA-İ SAADET

Herakleitos dünyayı tanımak isteyen insanların onu en ince ayrıntılarına kadar öğrenmesi gerektiğini söylüyor. Aşkın Doğu’ya açılan kapısı, üstelik bir ayrıntı da değil... Doğu’da söylenmiş herhangi bir şiir veya sözün kabuğuna, detayına evrenin güzelliklerinin sığdırılmaya çalışıldığı estetik bir tavrı görüyoruz. Doğu’da aşk, dünyanın yekûnudur.

*

Celâleddîn Rûmî, aşkın yüzlerce dirilişten daha büyük bir görkeme sahip olduğunu belirtir. Çünkü diriliş, zaman ve mekâna bağlı bir eylemken, aşk sınırsızdır ve beş yüz kanadıyla yeryüzünün derinliklerine çoktan inmiştir.

*

Doğu’nun her diyarında aşkın binbir çeşit resmi var. Anadolu’nun âşık geleneği, Hint kıtasının hiçlik öğretileri, sûfîlerin birlik ve bütünlük felsefesi aşkın değişen renkleridir. Dîvan edebiyatına bir “aşk edebiyatı”, tasavvuf felsefesine de bir “aşk felsefesi” denilebilir. Sûfî yaşam terbiyesi aşkın ince ve zarif tanımlarıyla doludur: Bu tanımlardan biri Hallac’ınkidir: “Bir şey ancak anlamı kendinden daha ince olan bir şeyle açıklanabilir. Anlamı aşktan daha ince olan bir şey de yoktur; o halde aşk nasıl açıklanabilir?”

*

“Her âşık Platoncudur”: Mutlak güzelliğe ilişkin bilgi, âşığın sevgilisine dair bildiği yegâne masum bilgidir. Sevgili bütündür, sonsuzdur ve tamdır. Âşık bundan ötesini açıklayamaz.

 *

İdealleştirilmiş yüksek tepelerin ardında aşk var, aşağılarda ise bütün aşk ilişkilerinde görülen korku ve güçsüzlük, şüphe ve kıskançlık gibi Platonik duyguların umutsuz ve kara rüzgârları...

*

Bir kültürün içinden süzülüp gelen âşıklar hep aklımızdadır. Efsanevi aşk kahramanları ilham veren duyguların derinlikleriyle olduğu kadar kültürleriyle de aşk sanatının koruyucu melekleri olmuşlardır. Leyla ile Mecnun’da Arap hikâyelerinin birçok merhalesinden geçeriz. Yusuf ile Züleyha’nın aşkı inanç motifi üzerinde ilerler. Kerem ile Aslı’da, Anadolu’nun kozmolojisini, söz ve inançlarını, farklı halkların tarihlerini okuruz.

*

Aşka dair şu sevimli buluş: Maddi aşk ve manevi aşk ayırımı! Bu ancak sınırlı bir gerçeği dile getirebilir. Hint, İran ve Osmanlı uygarlıklarının aşk kültürleri ne denli manevi ögelere sahipse, Sokrates’ten Dostoyevski’ye kadar uzanan çizgide Batı’nın erdem ve endişe yüklü mistik yolculuğu da o kadar manevidir.

*

Kasîdelere, gazellere, dîvanlara binlerce aşk tanımı sığdırılmıştır. Mecazların ve kinâyelerin ucunda aşk vardır. Aşkın olmadığı hiçbir masal anlatılamaz. Gül ile bülbülün hikâyesi, âşık ile mâşukun hikâyesidir. Kuşların sohbeti sevgililerin de sohbetidir.

*

Muhibbî’den...

Hayâtum hâsulum ‘ömrüm şerâb-ı kevserüm ‘adnüm

Bahârum behcetüm rûzum gülüm ey verd-i handânum

Çenârum seyr ü seyrânum gülistân ile bostânum

Merâmum dürr-i şehvârum sabahûm sohbetüm şamûm

Neşâtum ‘işretüm bezmüm çerâgum neyyirüm şem‘üm

Turunc u nâr u nârencüm benüm şem‘-i şebistânum

Taşkın Takış