Bundan tam yüzyıl önce, uzun süren savaşlarla yıkıma uğramış, âdeta uçuruma sürüklenmiş ama büyük bir direnç gösterip ayağa kalkmış bir ülkenin o günkü koşullarıyla ilgili pek çok kaynak mevcut. Bunlardan en önemlisi Frunze’nin Türkiye Anıları’nı, bu hatıratın yazılışının 100. yılında yeniden okurların dikkatine sunuyoruz.
Olağanüstü yetenekteki bir elçinin sıradışı Anadolu seyahati… İlk sayfalardan itibaren şaşırtıcı bilgiler ve keskin gözlemlerle karşılaşırız. Frunze’nin anlatımı yalındır ama sanki klasik Rus edebiyatının gerçekçiliği izlenircesine o ölçüde zengin motifler art arda sıralanır. Öncelikle yoksulluğu iliklerine kadar tecrübe etmiş bir halkın psikolojisi ve içinde bulunduğu ortam çok iyi yansıtılır. Frunze karşılaştığı kişilerden, köylülerden, resmî görevlilerden mükemmele yakın tahliller çıkarır ki, bunların arasında her türlü imkânsızlıklara rağmen kendisini iyi yetiştirmiş idealist insanlar da vardır. Öte taraftan Frunze, Türkiye’nin idari yapısını ve bürokrasisini ayrıntılarıyla etüt eder. Siyasi ortamdaki derin kırılmaları gösterir ve ülkenin o zamandan beri süregelen ikiye bölünmüşlüğünün altını özellikle çizer.
Rus ihtilalinin önderlerinden Mihail Frunze, Türkiye tarihi açısından sembolik değerini her zaman korumuştur. Onun Anadolu insanına dostane yaklaşımı büyük bir sempati toplamıştır. Taksim’deki Cumhuriyet Anıtı’nda Atatürk’ün heykeli arkasındaki siluetiyle Frunze’nin hatırası, bugün hâlâ yaşamaya devam etmektedir.
- Yazar: Mihail Frunze
- Kitabın Başlığı: Türkiye Anıları
- Rusçadan Çeviren: Ahmet Ekeş
- Yayına Hazırlayanlar: Taşkın Takış, Ufuk Coşkun
- Kapak Tasarımı: Harun Ak
- Dizi Bilgisi: Doğu Batı Yayınları - 338; Hatırat - 1
- Basım Bilgileri: 3. Basım: Ocak 2022 / 1. Basım: Cem Yayınevi, 1978.
- Sayfa Sayısı: 142
- ISBN: 978-625-7030-92-2
- Boyutları: 13,5 x 21
- Kapak Resmi: Halil Paşa, Kale Manzarası, 1928 (Ankara Resim ve Heykel Müzesi).
Mihail
Vasilyeviç Frunze
Karadeniz’in
Öte Yakasına
Ankara’ya Yolculuk
I. Batum’dan Samsun’a
II. Samsun
III. Samsun’dan Keskin’e
IV. Samsun’dan Çorum’a
V. Keskin’den Ankara’ya
VI. Ankara’dan Sungurlu’ya
VII. Sungurlu’dan Samsun’a
VIII. Samsun’dan Batum’a
Sovyet Halk Komiserliği’nin ve Ukrayna Merkez Yürütme
Komitesi’nin Birleşik Oturumunda Ankara Yolculuğu
Hakkında Sunulan Rapor
Mihail Vasilyeviç Frunze (Rusça: Михаи́л Васи́льевич Фру́нзе)
Rus askerî lider. Kızıl Ordu’nun kurucularından, 1917 Ekim (Октябрь) Devrimi’nin önderlerinden.
Bir sağlık memuru Romen baba ve Rus
annenin oğlu olarak 2 Şubat
1885’te Kırgızistan’ın başkenti
Bişkek’te dünyaya geldi. (Kent, Sovyetler Birliği döneminde Mihail Frunze’nin anısına “Frunze” adıyla anılacaktır). Eğitimini
Almatı’da tamamlayan Frunze, 1904’te Petersburg
Politechnikum’unda okudu. Rusya Sosyal Demokrat İşçi
Partisi’nde (RSDLP) faal görevler üstlendi. Lenin’in ve Bolşeviklerin yanında
yer aldı. 1905’te Moskova’daki ayaklanma sırasında
tutuklandı. Çarlık döneminde
on yıl kadar sürgünde yaşadıktan sonra kaçmayı başardı ve
Minsk’teki Bolşevik yeraltı örgütünün başına
geçti. Lenin tarafından sırasıyla
Aleksandr Kolçak, Basmacı İsyanı,
Nestor Mahno ve Pyotr Vrangel gibi kişilerin
çıkarttığı ayaklanmaları bastırmakla görevlendirildi. Ocak 1925’te Troçki’nin
yerine savaş komiserliğine getirilen Frunze, 1924’te de Politbüro aday üyesi
olmuştu.
Frunze, komünist liderler arasında politik düşünceleri
ve uygulamaları kısmında yaratıcı ve alışılmışın dışında görüşlere
sahip olmasıyla öne çıkmıştı. Komünist Parti’nin yasadışı olduğu dönemlerde,
dayanıklılığı ve “bütünsel” askerî hedefler peşinde koşması sayesinde yoldaşlarının saygısını ve hayranlığını kazandı. Komünist Parti gündemindeki çalışmalar konusundaki hem teorik hem pratik
konulardaki gücü ve partiden ayrı kişisel hırslardan
uzak olması nedeniyle Lenin’in
potansiyel halefi olarak görülüyordu. Özellikle bir diğer halef olan Yakov Sverdlov’un da âni ölümünden
sonra bu konumda güçlü bir adaydı. Ancak Frunze’nin kronik
bir ülser rahatsızlığı vardı.
1925’te şiddetli bir sancıdan
sonra Frunze hastaneye kaldırıldı. Stalin ve Anastas Mikoyan,
operasyonundan hemen önce onu ziyarete geldiler. Frunze
ameliyat sırasında, 31 Ocak 1925’te hayatını kaybetti. Frunze, ölümünden
kısa bir süre önce eşine:
“Şu anda kendimi tamamen sağlıklı hissediyorum ve ameliyatı düşünmek
saçma görünüyor. Gene de her iki parti temsilcisi bunu istiyor” diye yazdı. 2010’da İzvestiya gazetesinde yayımlanan
bir makalede Frunze’ye normalinden yedi kat fazla kloroform verildiğinden söz edilmiştir.
Ahmet Ekeş
1944 yılında Bozkurt, Kastamonu’da doğdu. 1961’de
Kuleli Askeri Lisesi’ni bitirdi. 1963’te, 21 Mayıs olayları nedeniyle Harp
Okulu ikinci sınıftan ayrıldı. Ankara Üniversitesi DTCF Rus Dili ve Edebiyatı
Bölümü’nde okudu. 1967 yılında bu bölümü bitirdi ve teğmen rütbesiyle Rusça
öğretmeni oldu. Çeşitli askerî okullarda öğretmenlik yaptı. Çevirileri: Dostoyevski’den
Suç ve Ceza, Budala, Yeraltından Notlar, Kumarbaz,
Küçük Kahraman, İlyuşa, Netoçka ile Katya; Tolstoy’dan Çocukluk,
Ergenlik ve Gençlik, Kazaklar, Hacı Murat, Baskın, Sergey Baba, Sivastopol Öyküleri,
Kreutzer Sonat; Çehov’dan Kaştanka; Gogol’den: Ölü Canlar;
Simonov’dan Savaşsız Yirmi Gün, Gündüzler ve Geceler.