Din Sosyolojisi

İLKİN

Yeni-Hegelci olarak tanınmakla birlikte, Marx, Dilthey, Hus­serl, Max Weber ve Simmel’den de etkilenen Hans Freyer top­lum fel­sefesine ve özellikle bir gerçeklik bilimi olarak toplumbi­li­mi’nin ana yolunda gelişmesine yaratıcı ve yorulmaz çalışma­larıyla önemli katkılarda bulundu.

Freyer, Gerçeklik Bilimi Olarak Toplumbilimi (Soziologie als Wirtschaftswissenschaft,1930) adlı eserini yayımladığı yıl; Alman dinbilimci ve din sosyolojisinin önde gelen bir adı, Joac­him Wach, Din Sosyolojisine Giriş (Einführung in die Religi­onssoziologie, 1930) eserini Freyer’e ithaf ediyordu. Bundan sekiz yıl sonra Latin Amerika’da Buenos Aires Üniversitesi’n­den toplumbilimci Alfredo Poviña, Freyer’den etkiler taşıyan Ger­çeklik Bilimi Olarak Toplumbilimi (Sociologia come ciencia de realidad, 1939)’ni yayımladı. 1950’li yıllarda İstanbul ve özellikle Ankara Üniversitesi’nde onun yıllarca hizmetleri, sos­yo­lojiyi gerçeklik bilimi anlayışına kavuşturmada Türkiye için bü­yük bir imkândı.

Freyer, Max Weber’in bilimsel çalışmalara katkılarını er­dem­lilik olarak nitelendirir; kendisinin katkılarını da aynı şekil­de dile getirmek herhalde doğru bir davranış sayılabilir. Nitekim Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nce ya­yım­la­nan Sosyolojiye Giriş (1957)’inin takdim yazılarında Ke­mal Fik­­ret Arık ve Yavuz Abadan’ın, onun için övgü dolu ifade­leri pek yerinde ve zamanında gösterilen bir değerbilirlik ol­muştur.

Felsefe ve insan bilimleri dünyasının Max Scheler, Arnold Geh­len, Helmut Schelsky, Joachim Wach, Hans-Georg Gada­mer, Talcott Parsons, Edward Shils vb. gibi önemli kişiliklerini etki­lemiş bulunan Hans Freyer’den bizim de öğreneceğimiz çok şey var. Dolayısıyla, bu küçük ama içeriği bakımından din sos­yolojisi alanında yetişecekler için pek yararı olabilecek Din Sosyolojisi kitabının Türkçe yayımlanmasını sağlayan Bediî Zi­ya Egemen ve Neşet Çağatay’ı rahmetle anıyor ve eseri Türk­çe’ ye çeviren Turgut Kalpsüz’e teşekkür ediyorum.

Ayrıca, bu çalışmayı ortaya koyma sürecinde el yazısını bil­gi­sayarda yazma ve karşılaştırmalı okumalarda yardımcı olduk­ları için Aysel Ayas ve Settar Demirci’ye; yayımlanmasını ger­çek­leştiren Taşkın Takış’a, Doğu Batı yayın topluluğuna teşek­kürler.

M. Rami Ayas
İzmir, 07.01.2013

YAZARIN ÖNSÖZÜ

 Din sosyolojisi üzerine bu muhtasar eser, 1960 yaz yarıyılında An­kara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi’nde konuk Profesör ola­rak verdiğim derslerin bir özetidir.

Derslerde önce genel sosyolojinin bazı temel kavramlarını açıklamak gerektiğinden, I. Bölüm’de özellikle toplumsal kü­me­ler (zümre, ‘Gruppe’) kuramı ve toplumsal tabakalarla ilgili olup da bütün sosyoloji okullarınca kabul edilmiş bulunan bir­ta­kım sonuçları toplamak girişiminde bulunulmuştur. Kuşku­suz, bu bölüm sosyolojinin tamamına eksiksiz bir giriş olmak id­diasında değildir. Yalnız, özellikle din sosyolojisi bakımından önemi göz önünde bulundurularak seçilmiş sosyoloji konuları­nı içine almaktadır.

Din sosyolojisine ayrılmış olan II. Bölüm’e de, eksiksiz bir ders kitabı değil, yalnızca bu bilimin sorunları ile onların ortaya konuluş biçimlerine bir giriş gözüyle bakılmasını dilerim. Bu bö­lümde başlıca; yöntemsel temellerin açıklanması, dinsel zümrelerin oluşumu üzerine kısa bir bilgi ve sonunda din ile başka kül­tür alanları arasındaki karşılıklı etkiler konusuna yer verilmiş­tir. Din sosyolojisi kavramlarının kendi dinlerine uygu­la­ma­sı­nı öğrencilere bırakarak, örnekler İslâmiyet dışındaki dinlerden seçilmiştir. Kitap bu anlamda din sosyolojisi sorunla­rının ba­ğımsız olarak düşünülmesine bir başlangıç olmak dile­ğini taşır.

Ord. Prof. Dr. Hans Freyer
Wiesbaden, 1960