Sosyolojiye Giriş

İlkin

Eser Hakkında

Müellifi Takdim

Önsöz

Bölüm I: Sosyolojinin Konusu ve Yöntemi

Sosyoloji Kendine Özgü Bir Araştırma Alanı Olan Bir Bilimdir

Yapı ve Olgu Olarak Toplum

Sosyoloji Kural Koyucu Olmayan Bir Gerçeklik Bilimidir

Sosyoloji Deneyimsel/Görgül Bir Bilimdir

Sosyoloji ve Tarih

Bölüm II: Sosyoloji Tarihinin Kısa Bir Özeti

Sosyolojinin Ön Tarihçesi

Fransız Pozitivizmine Dayanarak Sosyolojinin Oluşumu

Hegel’in Hukuk Felsefesine Göre Sosyolojinin Oluşumu

1860-1900 Yılları Arasında Sosyoloji

Sosyolojinin 1900’lü Yıllarda Yeniden Kuruluşu

Bölüm III: Toplumsal Yaşayışın Ana Şekilleri

Cemaat

Menfaat/Çıkar Birlikleri

Hâkimiyet/Egemenlik

Zümre Toplumu

Sınıf Toplumu

Bölüm IV: Toplumsal Hareketlilik

Yatay Hareketlilik

Dikey Hareketlilik

Dikey Hareketlilik: Toplumsal Yükseliş ve İniş

Bölüm V: Köy, Kent ve Büyük Kent

Tarım Sosyolojisi

Kent/Şehir

Büyük Kent

Bölüm VI: Aile Sosyolojisi

Ailenin Etnososyolojisi

Çağdaş Aile Sosyolojisi

Kaynakça

Dizin

İlkin

Yeni Hegelci olarak tanınmakla birlikte, Marx, Dilthey, Husserl, Max Weber ve Simmel’den etkilenmiş ve Max Scheler, Arnold Gehlen, Hemut Schelsky, Joachim Wach, Hans-Georg Gadamer, Talcott Parsons, Edward Shils vb. gibi dünya çapında tanınmış felsefe ve bilim insanlarını etkilemiş olduğunu öğrendiğimiz Hans Freyer Hocamızın 1950’li yıllarda üniversitelerimizde verdiği dersler acaba ülkemizde ne denli etkili, verimli olabilmiştir? Freyer’i biz yeterince tanıyabildik mi?

Genç öğretim üyesi meslektaşım M. Ali Akyurt’un, yayımlanmasını görebilmeyi umduğum Yüksek Lisans Tezi (Alman Sosyoloji Geleneğinde Hans Freyer ve Sosyolojisi, İstanbul, 2009) ilgilenenlere bir ölçüde bilgi verecektir. Yine Ali Akyurt’un yayıma hazırladığı Serap Yavuz çevirisi (Egemenlik, Planlama ve Teknik: Politik Sosyoloji Üzerine Makaleler, 1987) herhalde Freyer Sosyolojisi’yle ilgili bilgimizi ve Freyer Hocaya ilgimizi arttıracaktır, diyebilirim. Belki başka önemli eserleri de Türkçeye çevrilecektir. Doğu Batı Yayınları arasında yer alan Sosyoloji Kuramları Tarihi, Sanayi Çağı, Din Sosyolojisi ve elinizdeki Sosyolojiye Giriş eserini okuyacak olanların Hans Fereyer ile alışverişi önemli ölçüde gerçekleşebilir. SBF’de verdiği Endüstride Hareketlilik dersi ile DTCF Felsefe Bölümü Kitaplığı’nda anlattığı –ki Fakülte dışından Hasan Âli Yücel ile Doçent Dr. Kâmıran Birand da katılmıştı– Tarih Felsefesi de basılabilseydi daha çok yararlanılmak mümkün olacaktı.

Felsefede ve bilimde, yaşama dünyamızın öbür alanlarında gözlemlendiği üzere etkileşme, alışveriş zihinsel gelişme yoludur. Ve bilgi üretiminin toplumca yaygın olarak elde edilmesi, özümsenmesi, bizimki gibi gelişmekte olan ülkeler için çağdaşlaşma dediğimiz olguyu sağlar. Bilgi tekelciliğinden kurtulup bilgiyi gerçekten topluma mâl etmedikçe de çağdaşlaşma/kalkınma ancak sözde kalıyor.

Millî Eğitim Bakanlığı, Türk Tarih Kurumu vb. gibi kurumların, üniversitelerimizin fakültelerinin şimdiye dek felsefe ve bilimlerle ilgili yayınları “külliyat” denebilecek türden değil de tek tük yayımlar olduğundan, yaratıcı bir etkinlik ortamı oluşamamıştır denebilir. İmrenilecek biçimde bir yayımcılığı gerçekleştiren kimi özel yayınevlerimizin felsefe ve bilim insanlarının bütün eserlerini Türkçeye kazandırmalarının, düşünme ve bilim alanında yaratıcılığın yolunu açabileceğini ileri sürmek, yanlış bir önerme sayılmaz sanırım. Söz konusu, övgüye değer yayınlar arasında yer alan Doğu Batı Yayınları bazı felsefe ve bilim insanlarımızla ilgili olarak da bu işi büyük ölçüde başarıyor, diyebilirim.

Freyer’in Sosyolojiye Giriş adlı elinizdeki eseri, 1955-1956 öğretim yılları ile 1957’nin bir yarıyılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde verdiği derslerinden oluşuyor. Onu, Profesör Dr. Nermin Abadan-Unat, o yıllarda Freyer Hocayla birlikte derse giren Dr. asistan Nermin Abadan olarak Türkçeye çevirmişti. SBF’de ders metinleri öğrencilere teksir edilip verildiğinden, Freyer Hocanın vermiş olduğu Sosyolojiye Giriş dersinin teksirini SBF’de öğrencisi olan arkadaşlardan Mete Tunçay vasıtasıyla edinip okumuştum. 1957’de kitap olarak yayımlanınca, doğrudan Hans Freyer’in elinden imzalı kitap olarak kavuştum ona. İşte şimdi Sosyolojiye Giriş’in 1957 basımı, 1963 ve 1967 basımlarıyla da karşılaştırılarak, kızım K. Gülçiçek Ayas Yamaner’in de yardımı ile dili güncelleştirilip yeniden yayına hazırlandı. Oldukça uzun bir süre uygun çalışma ortamını hazırlamış olan Aysel Ayas’a ve kitabın yayımlanmasını gerçekleştiren –titizliğini özellikle takdir ettiğim– kardeşim Taşkın Takış beye ve çalışma arkadaşlarına gönülden teşekkürlerimi sunar, okuyucularına yararlı olacağını umarım.

M. Rami Ayas
İzmir, 2022

Eser Hakkında

Münster Üniversitesi Hukuk ve Devlet İlimleri Fakültesi Sosyoloji Ordinaryüs Profesörü Dr. Hans Freyer’in şahsiyeti her türlü sitayişin üstündedir. Sosyolojiye getirdiği yeni ışıklar, bu ilim sahasının yetkili bilginlerinin kabul ettiği gibi, büyük kuruculara has kuvvettedir.

Siyasal Bilgiler Fakültesi, 1955-56 yılının bütün ders yılı, 1956-57 yılı yaz sömestri zarfında sosyoloji kürsü ve derslerini kendisine tevdi etmek fırsat ve talihine mazhar oldu. Kendi sahasında doldurulmaz bir yere sahip olacağı muhakkak olan bu eser, geçen yılki dersleri bir araya toplamaktadır. Bu yıl tedris ettiği dersleri, “Endüstride Hareketlilik” adı altında ayrıca neşretmeği kuvvetle umuyoruz.

Memleketimiz ilim âlemine yaptığı bu emsalsiz yardımdan dolayı sayın Ord. Prof. Dr. Hans Freyer ve onun değerli mütercimi sayın Dr. Nermin Abadan’a içten teşekkürlerimizi sunmayı gerekli bir vazife sayıyoruz.

Siyasal Bilgiler Fakültesi Dekanı
Prof. Dr. Kemal Fikret Arık

Önsöz

Bu kitap 1954-55 yıllarında Ankara Üniversitesinin Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde verilen ve 1957 yılının yaz sömestrinde aynı Fakültede devam ettirilen derslerin bir mahsulü olarak çıkmaktadır. Bu eserin başlıca maksadı sosyoloji ilmine bir giriş vazifesi görmek ve bu sahada ders dinlemiş veya bazı konferansları takip etmiş olan gençlerin sosyoloji sahasında bağımsız incelemeler yapmasını kolaylaştırmaktır. Bu sebeple bu kitapta sosyolojiye has bir sistem geliştirmek esas gaye olarak seçilmiştir. Bu ana gaye bellibaşlı üç istikamet takip ­etmektedir.

Bunlardan birincisi, yeni başlayanlara modern sosyolojinin nasıl çalıştığını, ne gibi metodlar kullandığını ve meselâ hukuk, tarih, felsefe gibi ilim dallarından nasıl ayrıldığını ve kültür ilimleri sisteminde ne gibi bir yer işgal ettiğini göstermektir.

İkincisi, çeşitli örnekler yardımı ile toplumsal olayların objektif ve ilmî bir şekilde nasıl incelendiğini ve bunlarla “kıymet hükümlerinden azâde” mefhumların ne şekilde teşkil edildiğini belirtmektir.

Hans Freyer (1887-1969)

1887 yılında Almanya’nın Leipzig kentinde doğdu. Greifswald Üniversitesi’nde teoloji, tarih, fel­sefe ve ulusal ekonomi okuduktan sonra bir sene sonra Leipzig’de eğitime teolojiyi bırakarak de­vam etti. 1925’te Leipzig Üniversitesi’nde Sosyoloji Bölümü’nü kurdu ve 1948’e kadar da başkan­lığını yürüttü. Bu sırada tarih temelli sosyolojiye dayanan Leipzig ekolünü kurdu. II. Dünya Savaşı’ndan sonra Leipzig’deki görevinden ayrılan Freyer, Wiesbaden ve Münster şehirlerinde ça­lıştıktan sonra 1950’li yıllarda Ankara Üniversitesi’nde bulunarak sosyoloji enstitüsü­nün kuruluşunda rol oynadı. Eserlerinden bazıları şunlardır: Der Staat (1926), Soziologie als Wirklichkeitswissenschaft. Logische Grundlegung des Systems der Soziologie, (1930),  Gesellschaft und Geschichte, (1937).