İspanya tarihi hiç kuşkusuz klasik Avrupa tarihyazım geleneğinde istisnai bir yerde durmaktadır. Dili, kültürü, sanatı ve edebiyatıyla İspanya hemen her zaman ilgi ve merak konusu olmuş, temsil ettiği Akdeniz kültürüyle sempati toplamış, kimi yönleri ile Avrupa tarihiyle ortak ancak birçok özelliğiyle başka hiçbir yerde görülmeyen bir düşünce ve medeniyetin temsilcisi olmuştur.
Bu çalışma İber yarımadasındaki ilk yerleşim yerlerinden başlayıp günümüze kadar geliyor. Kronolojik olarak dönüm noktalarına yer veriliyor: İspanya’daki ilk medeniyetlerden sonra Vizigotlar dönemi, Endülüs, Hıristiyan Krallıklar dönemi, Gırnata Sultanlığı, Rönesans ve Katolik Hükümdarlar dönemi, Amerika’nın Keşfi, II. Felipe ve II. Isabel’in altın çağları… Bunun yanısıra Franco dönemine ve bugünkü İspanya’ya da değinilmiştir. Kitapta tek başına tarihî olaylar anlatıldığı gibi coğrafya, demografi, ekonomi, düşünce, toplum, eğitim, dil ve kültür konuları bütünlüklü bir biçimde ele alınmaktadır. Burada sadece bir ülke tarihi söz konusu değil, aynı zamanda şehir tarihçiliği açısından Batı uygarlığının önemli ve gözde şehirleri Madrid, Barcelona, Valencia, Sevilla, Zaragoza vb. birçok İspanyol şehrinin doğuşu ve gelişimi de tasvir edilmektedir. Kuşkusuz Endülüs’te (Córdoba) somutlaşan kültürel ve entelektüel zarafet bunun en güzel yansımalarından biridir.
İlk defa Türkçede yayımlanan bu çalışma en başta İspanyolca kaynakların kullanımı konusunda literatüre ciddi bir katkı sağlamaktadır. María Jesús Horta İspanya tarihi ile ilgili birçok yanlışı düzeltirken bu sahada okurlara yetkin bir çalışma sunuyor.
- Yazar: María Jesús Horta
- Kitabın Başlığı: İspanya Tarihi: Tarih Öncesi Dönemden 21. Yüzyılın Başlarına Kadar
- İspanyolca Metin: Historia de España: Desde la Prehistoria hasta comienzos del siglo XXI
- Çevirenler: İnci Kut, Özlem Şenyıldız [İspanyolca]
- Yayına Hazırlayanlar: Taşkın Takış, Ufuk Coşkun, İsmail Berkay Aktepe
- Kapak Tasarımı: Mr. Z & Z
- Tasarım Uygulama: Efe Aytekin
- Dizi Bilgisi: Doğu Batı Yayınları - 436; Tarih Dizisi - 63
- Basım Bilgileri: 1. Basım: Ekim 2024
- Sayfa Sayısı: 720
- ISBN: 978-625-8123-92-0
- Boyutları: 13,5 x 21
- Kapak Resmi: Velázquez, Olivares Kont dükü Don Gaspar de Guzmán y Pimentel’in atlı portresi, 1635 civarı. Ulusal El Prado Müzesi.
Giriş
I. Tarih Öncesi Dönem ve İber
Yarımadasındaki İlk Medeniyetler
II. Hispania
III. Vizigotlar Dönemi
IV. Endülüs (711-1031)
V. Hıristiyan Krallıklarının
Kökeni (722-1030)
VI. Endülüs (1031-1238)
VII. Hıristiyan
Krallıklarının Gelişimi (11-13. Yüzyıllar Arası)
VIII. 14. ve 15. Yüzyıllarda
Hıristiyan Krallıklar
IX. Endülüs: Gırnata
Sultanlığı (1238-1492)
X. Rönesans ve Katolik Hükümdarlar
Dönemi (1480-1504)
XI. Amerika’nın Keşfi (Batı
Hint Adalarının Keşfi)
XII. Naipler Dönemi ve Habsburg
Hanedanı’nın Kurulması (1504-1517)
XIII. İspanya Kralı I. Carlos
& Kutsal Roma-Cermen İmparatoru V. Karl
XIV. II. Felipe Dönemi
(1556-1598)
XV. Amerika’nın
Düzenlenmesi ve Kültür Hayatında Doruk Noktası (1519-1600)
XVI. İspanya’da Habsburglar
Krizi: III. Felipe ve IV. Felipe
XVII. Amerika’nın Gelişmesi
ve Kültürde Evrim (1600-1700)
XVIII. II. Carlos ve Veraset
Savaşı
XIX. Bourbon Hanedanından İlk
Krallar: V. Felipe ve I. Luis
XX. VI. Fernando, III.
Carlos ve İspanya’da Aydınlanma Hareketi
XXI. Amerika ve Bourbon
Hanedanıyla Birlikte Yaşanılan Kültürel Gelişme
XXII. IV. Carlos, Fransız
Devrimi’nin Etkisi ve İspanya Bağımsızlık Savaşı
XXIII. VII. Fernando:
Mutlakiyetçilik Krizi ve Amerika’da Kazanılan Bağımsızlıklar
XXIV. Sanayi Devrimi, Yeni
İdeolojiler, Kültür ve Basın
XXV. II. Isabel Dönemi
(1833-1868)
XXVI. Liberal Devlet Krizi ve
Bourbonların Yeniden İktidara Gelmesi (1868-1885)
XXVII. XIII. Alfonso’nun
Saltanatı (1885-1931) (Birinci Bölüm)
XXVIII. XIII. Alfonso’nun Saltanatı (1885-1931) (İkinci Bölüm)
XXIX. Sosyal ve İdeolojik
Değişiklikler (1833-1931)
XXX. II. Cumhuriyet ve İç
Savaş (1931-1939)
XXXI. General Franco
Diktatörlüğü (1939-1975)
XXXII. Sosyal ve İdeolojik
Gelişme (1931-1975)
XXXIII. Geçiş Dönemi
(1975-1982)
XXXIV. Demokrasinin Güçlenmesi
ve 20. Yüzyılın Sonu (1982-2000)
Sonsöz
Hükümdar
ve Yöneticiler Listesi
Kaynakça
İsim
Dizini
Konu Dizini
Armalar
ve Bayraklar
Paralar
Resimler
Giriş
Uzun bir süre boyunca
zorlu bir mesai harcadığım bu araştırma kitabını yazmaktaki başlıca amacım,
Türkiye’de yalnızca akademisyenlere ve araştırmacılara değil, aynı zamanda
genel Türk okuyucusuna da İspanya Tarihi’nin ve geçirdiği evrimin genel bir
panoramasını sunmaktı.
80’li yılların sonunda
Türkiye’ye geldiğimde, bu ülkede İspanyol dili ve kültürü üzerine alışıldık
biçimde bir eğitim verilmiyordu. O dönemde Ankara ve İstanbul üniversitelerinde
İspanyol Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalları bulunmasına rağmen, daha başka
eğitim merkezlerinin öğrenim programlarında İspanyolca yer almadığı gibi pek az
akademisyen bu konuyla ilgileniyordu. Öte yandan, okurların İspanyol edebiyatı
ve tarihi konularındaki bilgisi de çok sınırlıydı. Türk okurlar, evrensel
edebiyatın klasik eserleri arasında Don Kişot’u (El Quijote) elbette
tanıyorlardı ve o yıllarda birden dünya çapında üne kavuşmuş bazı yazarların
eserlerinin (her zaman özgün dilinden olmasa da) çevirileri sayesinde modern Latin Amerika edebiyatıyla da temasları olmuştu, ama o kadar.
Bizim tarihimizle ilgili olarak sahip oldukları bilgi ise, kısa süreli belli
bazı dönemlerle sınırlıydı: Endülüs, 16. ve 17. yüzyıllar, İspanya’daki iç savaş ve General
Franco’nun diktatörlük dönemiyle ilgili birkaç bölüm. Öte yandan bütün bu
bilgiler, yıllar boyunca tekrarlanıp duran birtakım hatalarla ya da basmakalıp
klişelerle doluydu ve bu bilgiler yalnızca belli bazı çevrelere ulaşabiliyordu,
bu yüzden de İspanya Türkler için genellikle büyük bir bilinmezden öteye
gidemiyordu.
Günümüzde bu durumun
epeyce değiştiği görülüyor. İspanyolca bugün artık yalnızca (devlet okulları,
özel okullar, ortaöğretim kurumları, üniversiteler, kültür merkezleri ve dil
okulları olmak üzere) her türden pek çok öğretim kurumunda ikinci yabancı dil
(ELE) olarak öğretilmekle kalmıyor, aynı zamanda ülkedeki üniversitelerde
İspanyol Dili ve Edebiyatı Anabilim Dallarının sayısı da arttığı gibi, İspanya
ve Latin Amerika ile ilgili kitapların ve makalelerin sayısında da
büyük bir artış kaydediliyor. Üstelik öğrenimin amacı da, daha önce saydığımız
aşamalarla sınırlı kalmaktan çıkıp, (arada çok büyük boşluklar olmasına rağmen)
hatırı sayılır biçimde genişlemiş bulunuyor. Gene de spesifik yayınların uygun
bir çerçevenin içine oturtulmasına yardımcı olabilecek ve hem uzmanların hem de
İspanya’yla ilgilenecek herhangi bir kimsenin derli toplu ve doğru bir vizyon
kazanmasına yarayacak, Türkçe olarak yazılmış referans kitaplarının sayısı hâlâ
çok az.
Bu kitap, çok fazla
ayrıntıya girmediği gibi, elbette pek çok konuda derinlere inmemekte. Ancak
benim amacım, İspanya Tarihi konusunda tüm bir tarihi sunmak değil, farklı
olaylar, ideolojiler ve değişiklikler arasında akıp giden zamanın çizgisini
okurun tutarlı bir biçimde izlemesine olanak sağlamaktı. Nasıl olsa her bir
dönemle ya da akımla ilgili çok daha belirgin araştırmalar daha önce yapılmıştır,
bundan sonra da yapılacaktır. Okurlarım son bölümlerin öncekilerden daha
kapsamlı olduğunu fark edeceklerdir. Bunun nedeni, bu bölümlerin zamanımıza
daha yakın bir dönemi ele alması ve günümüzdeki İspanya’da yaşananlarla hâlâ
çok yakın ilişkide olmasıdır. İşte bu görüş açısı nedeniyle bilgileri biraz
daha genişletme gereğini duymuş bulunuyorum.
Öte yandan kitabın adının
“İspanya Tarihi” olmasına rağmen, “İspanya” teriminin, en azından, gerçek
anlamına sahip olmaya başladığı tarihsel dönem olan 15. yüzyılın sonlarına
kadar kullanılmaması gerekirdi. Ben konunun anlaşılmasını kolaylaştırmak için
bu terimi böylece bırakmaya karar verdim, bu yüzden de 15. yüzyıl öncesinde
gerçekleşmiş olayları anlatırken sıklıkla “İspanya”dan söz ettim. Oysa aslında
“İber yarımadası” ifadesinin kullanılması daha doğru olurdu. Kitap boyunca
verilen bütün tarihler Yarımadada gerçekleşmiş olaylara atıfta bulunmaktadır.
Bu da, (örneğin Neolitik dönemin ortaya çıkması gibi) aynı ya da benzer bir
olgunun, dünyanın başka bir bölgesinde farklı bir tarihe tekabül edebileceği
anlamına gelir. Tarihteki en önemli şahsiyetlerin doğum ve ölüm tarihlerini
vermiş bulunuyorum, ancak bazen (krallar, imparatorlar, halifeler vb. söz
konusu olduğunda) tarihler, bu tür kitaplarda alışılageldiği gibi, bu kişilerin
saltanat dönemlerini göstermektedir. Ayrıca, (İspanya tarihinin farklı
dönemlerinin adları gibi) hemen hemen tüm terimler Türkçeye çevrildiği halde,
özgün dildeki kaynaklara girildiğinde okurların bu terimleri doğru olarak
ilişkilendirebilmelerini sağlamak açısından, terimlerin İspanyolca karşılıkları
da parantez içinde yer almaktadır.
Önemli bir başka açıklama
ise bibliyografik alıntılar konusunda olacaktır: Referans aldığım yerleri
metnin akıcılığını bozmaması için kaynakçada belirtmeyi uygun buldum, zira öyle
yapsaydım sayfa sayısı çok fazla artacak ve metnin okunması zorlaşacaktı. Bu
nedenle yalnızca bazı açıklamaları sayfaların altına dipnot olarak koymayı
tercih ettim. Kitabı kaleme alırken kullandığım eserlerin ve belli bir temanın
derinine inmeyi isteyebilecek kimselerin işine yarayabilecek daha başka
kaynakların listesi kitabın sonunda yer almakta.
Son olarak verdikleri
destekle bu eserin ortaya çıkmasına yardımcı olan herkese teşekkür etmek
istiyorum: en başta Doğu Batı Yayınları’na ve özellikle çevirmenlerim İnci Kut
ve Özlem Şenyıldız’a.
İstanbul, 15 Eylül 2023
María Jesús Horta
1963’te İspanya’da başkent Madrid’de doğdu.
Universidad Autónoma de Madrid’de (Madrid Özerk Üniversitesi) Doğu Araştırmaları bölümünden
mezun oldu ve doktora tezini Yaşar Kemal’ın İnce Memed’i üzerine aynı Üniversitede 2009 yılında verdi. Tezinin Fransızca çevirisi La figure du brigand d’honneur
dans la saga de Mèmed le Mince de Yaşar Kemal adıyla İstanbul’da İsis
Yayınevi tarafından
2013’te yayımlandı. İstanbul’a 1989’da geldi ve
farklı yerlerde dersler verdikten sonra 1998’de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İspanyol Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı’nda
çalışmaya başladı. Halen aynı
yerde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır.
İspanyol
Dili ve Edebiyatı’nın yanısıra araştırma alanları
olarak disiplinler arasında konulara odaklandı, ancak özellikle İspanya
Tarihi ile İspanya’nın Düşünce
Sistemi ve Politikası ile ilgilenmektedir. Bu
konular üzerine çeşitli araştırmaları, konferansları ve
yayınları
bulunmaktadır. İspanyol Milliyetçiliği. Kökenleri, İdeolojisi ve Ulusal Simgeler
(1808-1870) bu
çalışmaları
arasındadır
Ayrıca Türkiye Tarihi ile ilgili
çalışmaları da
vardır. Osmanlı İmparatorluğu’nun
son yıllarından
Cumhuriyet’in ilk dönemine kadar gelen dönemle ilgili araştırmalar yapmış ve son zamanlarda o dönemdeki eğitim politikası
hakkındaki bazı çalışmalarını İspanyol okuyucular için yayımlamıştır. La experiencia de los Institutos
Campesinos. Reformas educativas y formación de maestros en la Turquía
contemporánea. 1808-1954 (Köy Enstitüleri Denemesi. Çağdaş Türkiye’de Eğitim Reformları ve Öğretmen Formasyonu,
1808-1954) bu
yayınlar arasında
öne çıkmaktadır.
İnci Kut
İnci Kut lise öğrenimini
1960 yılında TED Ankara Koleji’nde
tamamladıktan sonra 1965’te Ankara Üniversitesi DTCF İngiliz Dili ve Edebiyatı, 1976’da Varşova
Üniversitesi İspanyol Filolojisi bölümlerinden
mezun oldu. 1986 yılından başlayarak
İspanyolca ve Portekizce çeşitli boyutlarda sözlükler ve dilbilgisi kitapları yayımladı. 1990’dan itibaren Gabriel García Márquez,
Isabel Allende, Mario Vargas Llosa, José Mauro de Vasconcelos ve José Saramago
başta olmak üzere İspanyol,
Katalan, Portekiz ve bazı Latin Amerika ülkeleri
yazarlarının 60’tan fazla roman ve öykü
kitaplarını Türkçeye kazandırdı. Ayrıca Sait Faik Abasıyanık’ın Son Kuşlar adlı öykü kitabını ve Türkiye’nin tarihî yerleriyle ilgili çeşitli turistik kitapları İspanyolcaya çevirdiği gibi, besteci Ahmet Adnan Saygun’un Yunus
Emre Oratoryosu’nun İspanyolca çevirisini de müzikle
uyumlu olarak gerçekleştirdi.
Özlem Şenyıldız
Doktorasını
İ.Ü. İspanyol Dili ve Edebiyatı programında 2016 yılında tamamladı. Çalışma
alanları arasında çağdaş İspanyol kültür tarihi araştırmaları, İspanyol İç Savaşı
anlatıları ile karşılaştırmalı edebiyat incelemeleri yer almaktadır. İspanyol
yakınçağ tarihini anlattığı Devrim ve Direnç isimli bir kitabı, çeşitli
kitap ve dergilerde makale ve çevirileri bulunmaktadır. Özlem Şenyıldız İstanbul
Medeniyet Üniversitesi İspanyol Dili ve Edebiyatı bölümünde öğretim üyesi
olarak çalışmaktadır.