Defterler: 1914-1916
- 170,00 TL
-
119,00 TL
- Stok Durumu: Stokta var
- 24 Saatte Kargoda
Wittgenstein’ın değişmez çalışma tarzı ve yazma biçimi, küçük yaşlardan itibaren geliştirdiği, zamanla yetkinlik kazanan defter tutma alışkanlığına dayanır. Giderek öbeklenecek sorun odakları seçerek bunlar üzerine düşünümlerini sistemsiz biçimde önce cebinde taşıdığı küçük defterlere not olarak düşen Wittgenstein, arkasından bunları daha kapsamlı biçimde ama gene –“değiniler” adını verdiği– kısa paragraflar halinde büyük, ciltli defterlere aktarırdı. Daha sonra bu notlar üzerinde çalışarak manüskriler oluştururdu. Ekleme, çıkarma, düzeltme ve yeniden ifade etme yoluyla metnin arzu ettiği düzeye gelmesini sağlardı.
Bu aşamalı yazım sürecinin tipik ürünü Tractatus Logico-Philosophicus’taki düşüncelerin geliştirildiği önhazırlık notlarını içeren defterlerden bir kısmı, Wittgenstein’ın ölümünden sonra, Defterler 1914-1916 başlığıyla yayımlanmıştır. Tractatus kısa, aklı zorlayıp karıştıran ve dolayısıyla önsözünde Wittgenstein’a “burada bildirilen düşüncelerin doğruluğu bana sorgu-sual edilemez ve kesinkes görünüyor” dedirtecek kadar kendinden emin bir kitaptır. Oysa Defterler 1914-1916 incelendiğinde Wittgenstein’ın aynı konuları ele alış biçiminin daha uzun ve ayrıntılı olmasının yanı sıra, hem çatışkılı akıl yürütmelerde bulunduğu hem de şüphe içinde kıvrandığı görülür. Fakat defterlere taşınan düşünceler, temelde yatan bir mantığı (resim teorisi) yansıtır. Bu mantığın yeri doldurulamaz kesinliği birkaç yıl sonra kaleme alınan Tractatus’ta asıl biçimine kavuşacaktır.
- Yazar: Ludwig Wittgenstein
- Kitabın Başlığı: Defterler: 1914-1916
- Orijinal Başlık: Notebooks: 1914-1916
- Editörler: G. H. von Wright & G. E. M. Anscombe
- İngilizceye Çeviren: G. E. M. Anscombe
- Çeviren: Ali Utku [İngilizce]
- Kapak Tasarımı: Harun Ak
- Dizi Bilgisi: Doğu Batı Yayınları - 195; Felsefe Dizisi - 59
- Basım Bilgileri: 2. Basım / Nisan 2020 [1. Basım / Kasım 2017]
- Sayfa Sayısı: 176
- ISBN: 978-975-2410-89-3
- Kapak Fotoğrafı: Ludwig Wittgenstein (18 yaşında).
- Boyutları: 13,5 x 21
Sunuş
İkinci
Basım için
Editörlerin
Önsözü
Teşekkür
Defterler
EK I: Mantık Üzerine Notlar Eylül 1913
Başlangıç
I.
Önermelerin Çift Kutupluluğu. Anlam ve İmlem. Doğruluk ve Yanlışlık
II.
Atomik Önermelerin Çözümlenmesi. Genel Tanımlanamayanlar, Yüklemler, vb.
III. Moleküler
Önermelerin Çözümlenmesi: Ab-İşlevleri
IV. Genel Önermelerin
Çözümlenmesi
V.
Sembolizmin İlkeleri: Bir Sembolde Sembolleştiren. Olgulara Karşılık Olgular
VI.
Tipler
EK II: Norveç’te
G. E. Moore’a Yazdırılan Notlar Nisan 1914
EK III: Wittgenstein’ın Russell’a Mektuplarından Seçmeler 1912-1920
Sunuş
Mantığın cehenneminden bir ideal dil tasarımı çıkaran Tractatus
Logico-Philosophicus, Wittgenstein’ın, Cambridge’de Russell’la
birlikteliğiyle başlayan, I. Dünya Savaşı’nda cephede devam eden ve Monte
Cassino eteklerindeki İtalyan savaş esirleri kampında üslubunu arayan
soruşturmalarının bir neticesiydi. Düşüncelerini kitaplaşmış olarak görmekten
büyük tedirginlik duyan, kılı kırk yaran bir mükemmeliyetçinin düşünce ve ifadenin
olanaklarını zorladığı bir sürecin ürünü. Çevirisi sunulan Defterler
1914-1916, Tractatus’un bu oluşum sürecine ait ön hazırlıklarını
içeriyor ve genç Wittgenstein’ın düşünme ve yazma biçiminin bütüncül bir
resminin çıkarılmasına olanak sağlıyor.
Muhatabının yaşamının tüm düşünsel niteliğini
değiştirmeye azmetmiş bir filozofun monologlarını ifşa eden metni, okuyucusuyla
baş başa bırakırken, çeviri aşamasındaki bazı katkıları özellikle anmam
gerekiyor. İsmail Öğretir, uyarı ve önerileriyle her zaman olduğu gibi gene
yanımdaydı. Ahmet Sarı, günlüklerin Almanca orjinaliyle karşılaştırılmasına olanak
sağladı. Sebahattin Çevikbaş, lojistiğin gelişimine ilişkin doyumsuz
tartışmalara ortaklık etti. Sadık Erol Er de düzelti konusunda yardımcı oldu.
Hepsine teşekkür borçluyum.
Editörlerin Önsözü
Wittgenstein’ın çalışma alışkanlığı kendisini uğraştıran sorunlar
üzerine ayrı paragraflar ya da –tek bir paragraftan daha fazlasını
içerebilecekleri için– bazen adlandırdığı şekliyle “değiniler”i not etmek
tarzındaydı. Sonuçlarının, tatminkâr bir kitap meydana getirecek olan bir
düzenlemesini daha sonra elde etmeye çalışırdı. Bu, ‘değiniler’e giden düşünce
kadar zor bir işti; ve tatmin olduğu tüm değinileri, sonuç olarak ortaya çıkan
kitapta birleştirmeyi amaçlamıyordu. Matematiğin Temelleri Üzerine Değiniler
ya da elinizdeki kitap gibi defterlerinden bir derleme ile Felsefi
İncelemeler ya da Tractatus arasında büyük bir fark vardır.
Wittgenstein’ın tüm yazma evrelerine ait ön
çalışmalarını içeren defterlerinin çoğu, 1950’de kendisinin isteğiyle imha
edildi. Bunlar, Tractatus’un filizlenme dönemine ait defterlerinin büyük
bir çoğunluğunu içermekteydi. Gene de bunlardan üçü, şans eseri Viyana yerine
Gmunden’de, en küçük kızkardeşi Bayan Stonborough’un evinde bırakılmış
olduğundan günümüze ulaştı. Bu defterler 1914-16 yıllarında, Wittgenstein 25-27
yaşlarındayken kaleme alınmıştır. İlk ikisi kesintisizdir. Bunlar, elinizdeki
kitabın ana gövdesini oluşturmaktadır. Ekler, biri 1913’te düzenlenen ve
Russell’a verilen, diğeri 1914’te Norveç’te G. E. Moore’a yazdırılan iki notlar
dizisini ve ayrıca Wittgenstein’ın Russell’a mektuplarından Tractatus’la
ilgili pasajları içeriyor.
Bu materyali Tractatus araştırmacılarına
bir yardım olarak yayımlıyoruz. Bunun pek çoğu Tractatus’un kendisinden
daha kolay değildir; doğal olarak gelişimi gösterir; bu yüzden Tractatus’unkilerden
farklı görüşler sunuyor göründüğünde, ikisini uzlaştırmak gerekmez. Tractatus’un
belirli yorumları için kanıt olarak kullanma telaşına düşmemek gerekir. Gene de
bu materyal hangi sorunların Wittgenstein’ın Tractatus’taki
değinilerinin bağlamını oluşturduğunu açıkça gösteriyor: Bu yolla, tamamen
ilgisiz bağlamların bir yorum çerçevesinde öne sürüldüğü bir argümanı
susturmaya hizmet edecektir.
Tractatus’taki kayıtlara az çok benzeyen paragraflara
işaret ettik. Buradaki bir tam “değini”nin Tractatus’taki bir tam
kayıtla pratik olarak özdeş olduğu yerde, yalnızca Tractatus numarasını
verdik; bir Tractatus kaydının bir kısmıyla pratik olarak özdeş olduğu
yerde, Tractatus numarasından önce Bakınız (Bkz.)
uyarısını koyduk; ve az çok benzerlik bulunan, ancak en azından sözcüklerin
seçiminde önemli bir fark olan yerde ya da Tractatus’taki bir şeyin
defterlerdeki bir “değini”nin bir kısmıyla aynı olduğu yerde, Tractatus
numarasından önce Karşılaştırınız (Karş.) uyarısını koyduk.
Defterlerdeki çok az şeyi, sembolizm
taslaklarında zaten daima bulunan, yorumlanamayacak ya da başka türlü ilgi çekici
olmayan atlamaları dışarıda bıraktık. Wittgenstein’ın mantıksal formüllerde
sembolizmi kullanımı çoğu kez deneyseldir ve her zaman, örneğin noktaların
kullanımında, tek bir kurala sadık kalmaz. Gene de biz, buna sistematik biçimde
müdahale etmek istemedik. Birkaç yerde açık yazım hatalarını tashih ettik ya da
bir formülü, tasarlanan anlamını daha açık kılacak şekilde birazcık
değiştirdik.
Editörler, manüskri defterlerin sahibi olan
Wittgenstein’ın aile üyelerine; kendisine yazdırılan notları ödünç vermesinden
dolayı Profesör G. E. Moore’a; Wittgenstein’ın kendisine yazdığı mektuplara
erişime ve kopya edilmelerine izin verdiğinden dolayı Lord Russell’a ve
finansal desteğinden dolayı Rockefeller Vakfı’na minnettardır. Tashihteki
yardım için Bay M. Szabo’ya da teşekkürler.
Ludwig Wittgenstein
26 Nisan 1889’da Viyana’da doğdu. Avusturya demir çelik endüstrisinin kurucularından Karl Wittgenstein’ın oğlu, çok yetenekli sekiz kardeşin en küçüğüydü. Berlin Charlettenburg’da iki yıl makine mühendisliği öğrenimi gördü. Matematiğin temellerine karşı geliştirdiği ilgiyle, mantık ve felsefe çalışmalarına yöneldi. Russell’ın Principles of Mathematics’ini ve Frege’yi okudu, yeni mantık konusunda öğrenim görmek için Cambridge’e gitti. I. Dünya Savaşı başlayınca, gönüllü olarak Avusturya ordusuna yazıldı. Savaş boyunca mantık ve felsefe notları tuttu. Cephede yanından hiç ayırmadığı defterlere kaydettiği bu notlarda, Tractatus’taki öğretisinin temellerini attı. 1919’da toplumsal yaşama dönerken, Tractatus’la bütün felsefi sorunları nihai çözümlerine kavuşturduğunu düşünüyordu. Felsefeyi bırakarak ilgisini başka alanlara çevirdi. 1921’de babasının ölümü üzerine kendisine kalan muazzam mirası dağıtarak, beş parasız kalmayı seçti. Bir öğretmen yetiştirme okuluna katıldı ve 1926’ya kadar Aşağı Avusturya’nın çeşitli bölgelerinde ilkokul öğretmenliği yaptı. Öğretmenliği bıraktıktan sonra Viyana yakınlarında bir manastırda kısa bir süre bahçıvanlık yaptı. İzleyen iki yıl içinde kız kardeşinin Viyana’da yaptırdığı evin planını çizdi ve inşaat işlerini idare etti. 1929’da âni bir kararla ve Tractatus’un bazı öğretilerine karşı giderek büyüyen memnuniyetsizliklerle yeniden felsefeye döndü. Cambridge Trinity College’ta öğretim üyesi oldu. 1939’da Cambridge Üniversitesi’nde felsefe kürsüsüne atandı. 1930’dan itibaren, Cambridge’in küçük sınıflarında hemen her yıl verdiği derslerde, bir grup öğrenci karşısında Tractatus’tan ayrı, yeni bir felsefe geliştirdi. Hitler’in Avusturya’yı işgalinden sonra İngiliz vatandaşlığına geçti. 29 Nisan 1951’de Cambridge’de kanserden öldü.
Başlıca Eserleri: Tractatus Logico-Philosophicus (1922; Tractatus Logico-Philosophicus, çev. Oruç Aruoba, Metis Yayınları, 2016), Philosophical Investigations (1953; Felsefi Soruşturmalar, çev. Haluk Barışcan, Metis Yayınları, 2014), The Blue and Brown Books (1958; Mavi Kitap, Kahverengi Kitap, çev. Doğan Şahiner, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2007), Zettel (1967; Zettel, çev. Doğan Şahiner, Nisan Yayınları, 2004), Remarks on Colours (1977; Renkler Üzerine Notlar, çev. Ahmet Sarı, Salkımsöğüt Yayınları, 2007), On Certainty (1969), Culture and Value (1970) (Kesinlik Üstüne; Kültür ve Değer, Doğan Şahiner, Metis Yayınları, 2009), Philosophical Grammar, (1974; Felsefi Gramer).
Ali Utku
Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’nde öğretim üyesi. Çağdaş Batı felsefesi ve Tanzimat sonrası Türk düşüncesi alanlarında çalışıyor. Ludwig Wittgenstein: Erken Döneminde Dilin Sınırları ve Felsefe (Doğu Batı Yayınları, 2009) başlıklı telif eseri yanında çeşitli bireysel ve kolektif derleme ve çeviri çalışmaları bulunmaktadır. Ayrıca Çizgi Kitabevi Yayınları "Osmanlı Felsefe Çalışmaları" dizisinin editörlüğünü yürütmektedir.