• Defterler: 1914-1916

Defterler: 1914-1916

  • 170,00 TL
  • 119,00 TL


  • Stok Durumu: Stokta var
  • 24 Saatte Kargoda

Wittgenstein’ın değişmez çalışma tarzı ve yazma biçimi, küçük yaşlardan itibaren geliştirdiği, zamanla yetkinlik kazanan defter tutma alışkanlığına dayanır. Giderek öbeklenecek sorun odakları seçerek bunlar üzerine düşünümlerini sistemsiz biçimde önce cebinde taşıdığı küçük defterlere not olarak düşen Wittgenstein, arkasından bunları daha kapsamlı biçimde ama gene –“değiniler” adını verdiği– kısa paragraflar halinde büyük, ciltli defterlere aktarırdı. Daha sonra bu notlar üzerinde çalışarak manüskriler oluştururdu. Ekleme, çıkarma, düzeltme ve yeniden ifade etme yoluyla metnin arzu ettiği düzeye gelmesini sağlardı.

Bu aşamalı yazım sürecinin tipik ürünü Tractatus Logico-Philosophicus’taki düşüncelerin geliştirildiği önhazırlık notlarını içeren defterlerden bir kısmı, Wittgenstein’ın ölümünden sonra, Defterler 1914-1916 başlığıyla yayımlanmıştır. Tractatus kısa, aklı zorlayıp karıştıran ve dolayısıyla önsözünde Wittgen­stein’a “burada bildirilen düşüncelerin doğruluğu bana sorgu-sual edilemez ve kesinkes görünüyor” dedirtecek kadar kendinden emin bir kitaptır. Oysa Defterler 1914-1916 incelendiğinde Wittgenstein’ın aynı konuları ele alış biçiminin daha uzun ve ayrıntılı olmasının yanı sıra, hem çatışkılı akıl yürütmelerde bulunduğu hem de şüphe içinde kıvrandığı görülür. Fakat defterlere taşınan düşünceler, temelde yatan bir mantığı (resim teorisi) yansıtır. Bu mantığın yeri doldurulamaz kesinliği birkaç yıl sonra kaleme alınan Tractatus’ta asıl biçimine kavuşacaktır.


  • Yazar: Ludwig Wittgenstein
  • Kitabın Başlığı: Defterler: 1914-1916
  • Orijinal Başlık: Notebooks: 1914-1916
  • Editörler: G. H. von Wright & G. E. M. Anscombe
  • İngilizceye Çeviren: G. E. M. Anscombe
  • Çeviren: Ali Utku [İngilizce]
  • Kapak Tasarımı: Harun Ak
  • Dizi Bilgisi: Doğu Batı Yayınları - 195; Felsefe Dizisi - 59
  • Basım Bilgileri: 2. Basım / Nisan 2020 [1. Basım / Kasım 2017]
  • Sayfa Sayısı: 176
  • ISBN: 978-975-2410-89-3
  • Kapak Fotoğrafı: Ludwig Wittgenstein (18 yaşında).
  • Boyutları: 13,5 x 21

Sunuş

İkinci Basım için

Editörlerin Önsözü

Teşekkür

Defterler

EK I: Mantık Üzerine Notlar Eylül 1913

Başlangıç

I. Önermelerin Çift Kutupluluğu. Anlam ve İmlem. Doğruluk ve Yanlışlık

II. Atomik Önermelerin Çözümlenmesi. Genel Tanımlanamayanlar, Yüklemler, vb.

III. Moleküler Önermelerin Çözümlenmesi: Ab-İşlevleri

IV. Genel Önermelerin Çözümlenmesi

V. Sembolizmin İlkeleri: Bir Sembolde Sembolleştiren. Olgulara Karşılık Olgular

VI. Tipler

EK II:   Norveç’te G. E. Moore’a Yazdırılan Notlar Nisan 1914

EK III: Wittgenstein’ın Russell’a Mektuplarından Seçmeler 1912-1920

 

Sunuş

 

Mantığın cehenneminden bir ideal dil tasarımı çıkaran Tractatus Logico-Philosophicus, Wittgenstein’ın, Cambridge’de Russell’la birlikteliğiyle başlayan, I. Dünya Savaşı’nda cephede devam eden ve Monte Cassino eteklerindeki İtalyan savaş esirleri kampında üslubunu arayan soruşturmalarının bir neticesiydi. Düşüncelerini kitaplaşmış olarak görmekten büyük tedirginlik duyan, kılı kırk yaran bir mükemmeliyetçinin düşünce ve ifadenin olanaklarını zorladığı bir sürecin ürünü. Çevirisi sunulan Defterler 1914-1916, Tractatus’un bu oluşum sürecine ait ön hazırlıklarını içeriyor ve genç Wittgenstein’ın düşünme ve yazma biçiminin bütüncül bir resminin çıkarılmasına olanak sağlıyor.

Muhatabının yaşamının tüm düşünsel niteliğini değiştirmeye azmetmiş bir filozofun monologlarını ifşa eden metni, okuyucusuyla baş başa bırakırken, çeviri aşamasındaki bazı katkıları özellikle anmam gerekiyor. İsmail Öğretir, uyarı ve önerileriyle her zaman olduğu gibi gene yanımdaydı. Ahmet Sarı, günlüklerin Almanca orjinaliyle karşılaştırılmasına olanak sağladı. Sebahattin Çevikbaş, lojistiğin gelişimine ilişkin doyumsuz tartışmalara ortaklık etti. Sadık Erol Er de düzelti konusunda yardımcı oldu. Hepsine teşekkür borçluyum.

Editörlerin Önsözü

 

Wittgenstein’ın çalışma alışkanlığı kendisini uğraştıran sorunlar üzerine ayrı paragraflar ya da –tek bir paragraftan daha fazlasını içerebilecekleri için– bazen adlandırdığı şekliyle “değiniler”i not etmek tarzındaydı. Sonuçlarının, tatminkâr bir kitap meydana getirecek olan bir düzenlemesini daha sonra elde etmeye çalışırdı. Bu, ‘değiniler’e giden düşünce kadar zor bir işti; ve tatmin olduğu tüm değinileri, sonuç olarak ortaya çıkan kitapta birleştirmeyi amaçlamıyordu. Matematiğin Temelleri Üzerine Değiniler ya da elinizdeki kitap gibi defterlerinden bir derleme ile Felsefi İncelemeler ya da Tractatus arasında büyük bir fark vardır.

Wittgenstein’ın tüm yazma evrelerine ait ön çalışmalarını içeren defterlerinin çoğu, 1950’de kendisinin isteğiyle imha edildi. Bunlar, Tractatus’un filizlenme dönemine ait defterlerinin büyük bir çoğunluğunu içermekteydi. Gene de bunlardan üçü, şans eseri Viyana yerine Gmunden’de, en küçük kızkardeşi Bayan Stonborough’un evinde bırakılmış olduğundan günümüze ulaştı. Bu defterler 1914-16 yıllarında, Wittgenstein 25-27 yaşlarındayken kaleme alınmıştır. İlk ikisi kesintisizdir. Bunlar, elinizdeki kitabın ana gövdesini oluşturmaktadır. Ekler, biri 1913’te düzenlenen ve Russell’a verilen, diğeri 1914’te Norveç’te G. E. Moore’a yazdırılan iki notlar dizisini ve ayrıca Wittgenstein’ın Russell’a mektuplarından Tractatus’la ilgili pasajları içeriyor.

Bu materyali Tractatus araştırmacılarına bir yardım olarak yayımlıyoruz. Bunun pek çoğu Tractatus’un kendisinden daha kolay değildir; doğal olarak gelişimi gösterir; bu yüzden Tractatus’unkilerden farklı görüşler sunuyor göründüğünde, ikisini uzlaştırmak gerekmez. Tractatus’un belirli yorumları için kanıt olarak kullanma telaşına düşmemek gerekir. Gene de bu materyal hangi sorunların Wittgenstein’ın Tractatus’taki değinilerinin bağlamını oluşturduğunu açıkça gösteriyor: Bu yolla, tamamen ilgisiz bağlamların bir yorum çerçevesinde öne sürüldüğü bir argümanı susturmaya hizmet edecektir.

Tractatus’taki kayıtlara az çok benzeyen paragraflara işaret ettik. Buradaki bir tam “değini”nin Tractatus’taki bir tam kayıtla pratik olarak özdeş olduğu yerde, yalnızca Tractatus numarasını verdik; bir Tractatus kaydının bir kısmıyla pratik olarak özdeş olduğu yerde, Tractatus numarasından önce Bakınız (Bkz.) uyarısını koyduk; ve az çok benzerlik bulunan, ancak en azından sözcüklerin seçiminde önemli bir fark olan yerde ya da Tractatus’taki bir şeyin defterlerdeki bir “değini”nin bir kısmıyla aynı olduğu yerde, Tractatus numarasından önce Karşılaştırınız (Karş.) uyarısını koyduk.

Defterlerdeki çok az şeyi, sembolizm taslaklarında zaten daima bulunan, yorumlanamayacak ya da başka türlü ilgi çekici olmayan atlamaları dışarıda bıraktık. Wittgenstein’ın mantıksal formüllerde sembolizmi kullanımı çoğu kez deneyseldir ve her zaman, örneğin noktaların kullanımında, tek bir kurala sadık kalmaz. Gene de biz, buna sistematik biçimde müdahale etmek istemedik. Birkaç yerde açık yazım hatalarını tashih ettik ya da bir formülü, tasarlanan anlamını daha açık kılacak şekilde birazcık değiştirdik.

Editörler, manüskri defterlerin sahibi olan Wittgenstein’ın aile üyelerine; kendisine yazdırılan notları ödünç vermesinden dolayı Profesör G. E. Moore’a; Wittgenstein’ın kendisine yazdığı mektuplara erişime ve kopya edilmelerine izin verdiğinden dolayı Lord Russell’a ve finansal desteğinden dolayı Rockefeller Vakfı’na minnettardır. Tashihteki yardım için Bay M. Szabo’ya da teşekkürler.

 

Ludwig Wittgenstein

26 Nisan 1889’da Viyana’da doğdu. Avusturya demir çelik endüstrisinin kurucularından Karl Wittgenstein’ın oğlu, çok yetenekli sekiz kardeşin en küçüğüydü. Berlin Charlettenburg’da iki yıl makine mühendisliği öğrenimi gördü. Matematiğin temellerine karşı geliştirdiği ilgiyle, mantık ve felsefe çalışmalarına yöneldi. Russell’ın Principles of Mathematics’ini ve Frege’yi okudu, yeni mantık konusunda öğrenim görmek için Cambridge’e gitti. I. Dünya Savaşı başlayınca, gönüllü olarak Avusturya ordusuna yazıldı. Savaş boyunca mantık ve felsefe notları tuttu. Cephede yanından hiç ayırmadığı defterlere kaydettiği bu notlarda, Tractatus’taki öğretisinin temellerini attı. 1919’da toplumsal yaşama dönerken, Tractatus’la bütün felsefi sorunları nihai çözümlerine kavuşturduğunu düşünüyordu. Felsefeyi bırakarak ilgisini başka alanlara çevirdi. 1921’de babasının ölümü üzerine kendisine kalan muazzam mirası dağıtarak, beş parasız kalmayı seçti. Bir öğretmen yetiştirme okuluna katıldı ve 1926’ya kadar Aşağı Avusturya’nın çeşitli bölgelerinde ilkokul öğretmenliği yaptı. Öğretmenliği bıraktıktan sonra Viyana yakınlarında bir manastırda kısa bir süre bahçıvanlık yaptı. İzleyen iki yıl içinde kız kardeşinin Viyana’da yaptırdığı evin planını çizdi ve inşaat işlerini idare etti. 1929’da âni bir kararla ve Tractatus’un bazı öğretilerine karşı giderek büyüyen memnuniyetsizliklerle yeniden felsefeye döndü. Cambridge Trinity College’ta öğretim üyesi oldu. 1939’da Cambridge Üniversitesi’nde felsefe kürsüsüne atandı. 1930’dan itibaren, Cambridge’in küçük sınıflarında hemen her yıl verdiği derslerde, bir grup öğrenci karşısında Tractatus’tan ayrı, yeni bir felsefe geliştirdi. Hitler’in Avusturya’yı işgalinden sonra İngiliz vatandaşlığına geçti. 29 Nisan 1951’de Cambridge’de kanserden öldü.

Başlıca Eserleri: Tractatus Logico-Philosophicus (1922; Tractatus Logico-Philosophicus, çev. Oruç Aruoba, Metis Yayınları, 2016), Philosophical Investigations (1953; Felsefi Soruşturmalar, çev. Haluk Barışcan, Metis Yayınları, 2014), The Blue and Brown Books (1958; Mavi Kitap, Kahverengi Kitap, çev. Doğan Şahiner, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2007), Zettel (1967; Zettel, çev. Doğan Şahiner, Nisan Yayınları, 2004), Remarks on Colours (1977; Renkler Üzerine Notlar, çev. Ahmet Sarı, Salkımsöğüt Yayınları, 2007), On Certainty (1969), Culture and Value (1970) (Kesinlik Üstüne; Kültür ve Değer, Doğan Şahiner, Metis Yayınları, 2009), Philosophical Grammar, (1974; Felsefi Gramer).

Ali Utku

Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’nde öğretim üyesi. Çağdaş Batı felsefesi ve Tanzimat sonrası Türk düşüncesi alanlarında çalışıyor. Ludwig Wittgenstein: Erken Döneminde Dilin Sınırları ve Felsefe (Doğu Batı Yayınları, 2009) başlıklı telif eseri yanında çeşitli bireysel ve kolektif derleme ve çeviri çalışmaları bulunmaktadır. Ayrıca Çizgi Kitabevi Yayınları "Osmanlı Felsefe Çalışmaları" dizisinin editörlüğünü yürütmektedir.