İtalyan filozof, hukukçu, filolog, tarihçi ve retorik ustası Giambattista Vico, Yeni Bilim adlı eseriyle geniş bir okur kesiminin, filozofların, entelektüellerin ve şairlerin doğrudan ilham kaynağıdır. Romantik tarihçi Jules Michelet, birçokları gibi “Vico’dan doğdum” der. Ernst Cassirer, Vico’yu mitin ve mitolojinin gerçek kâşifi ilân eder. James Joyce, başkalarında bulamadığı hayal dünyasını Vico’da bulur. Wilhelm Dilthey için Yeni Bilim, modern düşüncenin en büyük başarılarındandır. İktisatçı Joseph Schumpeter, Vico’yu “sosyal bilimler alanındaki en büyük düşünürlerden biri” olarak kaydeder. Romantikler, Goethe, Herder ve Hamann Yeni Bilim’i okurlar. Coleridge, Vico’nun fikirlerini yayan ilk İngilizdir. Marx, Vico’yu Kapital’de tartışır.
Batı’da modern tarih felsefesinin tahtına ilk Giambattista Vico çıkar. Böylelikle o, kültür felsefesi ve mitoloji felsefesinin kurucusu sayılır. Onun fikirleri pragmatizm, tarihselcilik, varoluşçuluk ve yapısalcılık gibi birçok düşünce hareketine öncülük etmiştir.
Vico, Tanrının yarattığı tabiatın yanında insanın kendi yarattığı dünya olan toplum ve kültür dünyasının nasıl bir yöntemle incelenmesi gerektiği üzerine düşünmüştür. Vico’nun tutkuyla yaşamını adadığı bu eseri insanlığın karanlık dönemlerini ve barbarlık zamanlarını ayrıntısıyla anlatmakta; kitabın geniş bir bölümünde dil, şiir, estetik, hukuk, eğitim, politika, metafizik ve sivil hayata geçişin tüm ışıltısını tarihin geriye dönüş yasalarıyla birlikte sunmaktadır.
- Yazar: Giambattista Vico
- Kitabın Başlığı: Yeni Bilim
- İngilizce Metin: The New Science of Giambattista Vico, 1984, çev. Thomas Goddard Bergin ve Max Harold Fish, Cornell University Press.
- Çeviren: Sema Önal [İngilizce]
- Yayına Hazırlayanlar: Taşkın Takış - Ufuk Coşkun
- Kapak Tasarımı: Harun Ak
- Dizi Bilgisi: Doğu Batı Yayınları - 26; Felsefe Dizisi - 6
- Basım Bilgileri: 2. Basım: Haziran 2021 (1. Basım: Şubat 2007)
- Sayfa Sayısı: 642
- ISBN: 978-625-7030-64-9
- Boyutları: 13,5 x 21
- Kapak Resmi: Thomas Cole, Roma İmparatorluğu'nun Tekâmülü, 1836.
Sunuş
Önsöz
Ulusların
Ortak Tabiatı Üzerine Giambattista
Vico’nun
Yeni Bilim ’inin İlkeleri
Eserin Ana Fikri
Eserin Sunuşuna
Destek Verecek Olan Resimli Sayfanın Açıklanması
Birinci Kitap
İlkelerin Kurulumu
[I. 1; I. 4-6]
[Kısım I] Toplanan
Malzemenin Sıraya Konduğu Kronolojik Tablo Üzerine Notlar
[Kısım II] Temel
Ögeler/Elementler
[Kısım III]
İlkeler
[Kısım IV] Yöntem
İkinci Kitap
Şiirsel Hikmet
[Takdim]
Giriş
[Bölüm I] Genel
Olarak Hikmet
[Bölüm II]
Şiirsel Hikmetin Açıklanması ve Tasnifi
[Bölüm III]
Evrensel Tufan ve Devler
[Kısım I]
[Şiirsel Metafizik]
[Bölüm I] Şiirin,
Putperestliğin, Tanrısallığın ve Kutsamaların Kökeni Olarak Şiirsel Metafizik
[Bölüm II] Bu Bilimin Temel Yönleri Üzerine Sonuçlar
[Kısım II]
[Şiirsel Mantık]
[Bölüm I] Şiirsel
Mantık
[Bölüm II]
Şiirsel Mecazlar, Doğa Üstü Yaratıklar ve Dönüşümler Üzerine Sonuçlar
[Bölüm III] İlk
Uluslar Arasında Şiirsel Karakterlerle Konuşma Üzerine Sonuçlar
[Bölüm IV] Dillerin ve Harflerin Kökenleri Üzerine
Sonuçlar. Hiyerogliflerin, Kanunların, Adların, Aile Armalarının, Madalyaların
ve Paraların Kökenleri; İlk Dil ve Genslerin Doğal Hukuk Literatürünün
Kökenleri
[Bölüm V] Şiirsel
Üslup, Arasöz, Sözcüklerin Sırasını Değiştirme, Ritim, Şarkı ve Mısranın
Kaynakları Üzerine Sonuçlar
[Bölüm VI]
Başlangıçta [Bölüm IV] Bildirilen Diğer Sonuçlar
[Bölüm VII]
Bilginin (Âlimin) Mantığı Üzerine Sonuçlar
[Kısım III]
[Şiirsel Ahlâk]
[Bölüm I] Şiirsel
Ahlâk ve Halk Değerlerinin Kökenleri, Evlilik Kurumu Yoluyla Din Tarafından
Öğretildi
[Kısım IV]
[Şiirsel Ekonomi]
[Bölüm I] Şiirsel
Ekonomi Hakkında ve İlkin Çocuklardan Oluşan (Famuli Olmayan) Aileler
Hakkında
[Bölüm II]
Şehirleri Önceleyen ve Onlar Olmaksızın Şehirlerin Doğamayacağı Famuli
ile Birlikte Olan Aileler
[Bölüm III]
Basitçe Rıza ile Yapılmış Sözleşmeler Üzerine Sonuçlar
[Bölüm IV]
Mitolojik Kanon
[Kısım V]
[Şiirsel Politik]
[Bölüm I] Şiirsel Politika Dünyadaki İlk Yönetimler
Altında En Şiddetli Aristokratik Biçimde Doğmuştur
[Bölüm II] Bütün Yönetimler, Fiefin Belli,
Sonsuz İlkelerinden Doğmuştur
[Bölüm III] Censusun (Sayımın) ve Hazinenin
Kökenleri
[Bölüm IV] Roma Birliklerinin Kökenleri
[Bölüm V] Sonuç: Yönetimleri ve Aynı Zamanda Genslerin
Doğal Hukukunu Kuran İlâhi İnayettir
[Bölüm VI] Kahramansal Politikalar Yeniden Başladı
[Bölüm VII] Eski
Roma Kurumları ve Varsayıldığı Gibi Roma’daki Monarşik Krallık ve Junius Brutus Tarafından Kurulan Halk
Özgürlüğü Üzerine Sonuçlar
[Bölüm VIII] İlk
İnsanların Kahramanlığı Üzerine Sonuçlar
[Kısım VI]
[Bölüm I] Şiirsel
Tarihin Özetleri
[Kısım VII]
[Şiirsel Fizik]
[Bölüm I] Şiirsel
Fizik
[Bölüm II] İnsan
Üzerine Şiirsel Fizik veya Kahramansal Tabiat
[Bölüm III]
Kahramansal İfadeler Üzerine Sonuçlar
[Bölüm IV] Kahramansal
Tasvirler Üzerine Sonuçlar
[Bölüm V]
Kahramansal Âdetler Üzerine Sonuç
[Kısım VIII]
[Bölüm I] Şiirsel
Kozmografi
[Kısım IX]
[Şiirsel Astronomi]
[Bölüm I] Şiirsel Astronomi
[Bölüm II] Bütün Eski Gentil Uluslar Arasında
Astronomi İlkelerinin Aynı Oluşunun Astronomik ve Fiziksel-Filolojik İspatı
[Kısım X]
[Şiirsel Kronoloji]
[Bölüm I] Şiirsel
Kronoloji
[Bölüm II] [Genel
Olarak] Ninus’un Monarşisini Önceleyen
Evrensel Tarihin Başlangıcını Belirleyen Kronolojik Kanun
[Kısım XI]
[Şiirsel Coğrafya]
[Bölüm I] Şiirsel
Coğrafya
[Bölüm II] Aeneas’ın İtalya’ya Gelişi Üzerine
Sonuç
[Bölüm III]
Kahramansal Şehirlerin Adlandırılması ve Betimlenmesi
[Sonuç]
Üçüncü Kitap
Gerçek Homeros’un Keşfi
[Kısım I] [Gerçek
Homeros için Araştırma]
[Giriş]
[Bölüm I] Homeros’a Atfedilen Ezoterik
Hikmet
[Bölüm II] Homeros’un Anayurdu
[Bölüm III] Homeros’un Çağı
[Bölüm IV] Homeros’un Kahramansal Şiirdeki
Eşsiz Yeteneği
[Bölüm V] Gerçek Homeros’un Keşfi için Felsefi
Deliller
[Bölüm VI] Gerçek
Homeros’un Keşfi için Filolojik
Deliller
[Kısım II] Gerçek
Homeros’un Keşfi
[Giriş]
[Bölüm I] Şimdiye
Kadar Homeros Hakkında Uygun ve Gerekli
Olduğuna İnanılan Yanlışlıklar ve İmkânsızlıklar Burada Keşfedildi
[Bölüm II]
Yunanistan Genslerinin Doğal Hukukunun İki Büyük Hazinesi Olarak
Gösterilen Homeros’un Şiirleri
[Ek] Dramatik ve
Lirik Şairlerin Akılsal Tarihi
Dördüncü Kitap
Döngü (Courso),
Ulusların Döngüsü
[Giriş]
[Kısım I] Üç Tür
Tabiat
[Kısım II] Üç Tür
Âdet
[Kısım III] Üç
Tür Doğal Kanun
[Kısım IV] Üç Tür
Yönetim
[Kısım V] Üç Tür
Dil
[Kısım VI] Üç Tür
Karakter
[Kısım VII] Üç
Tür Hukuk Sistemi
[Kısım VIII] Üç
Tür Otorite
[Kısım IX] Üç Tür
Akıl
[Bölüm I]
Tanrısal Akıl ve Devletin Aklı
[Bölüm II] Eski
Romalıların Siyasi Hikmeti Üzerine Sonuç
[Bölüm III]
Sonuç: Roma Hukukunun Temel Tarihi
[Kısım X] Üç Tür
Hüküm
[Bölüm I]
[Birinci Tür: Tanrısal Hükümler]
[Bölüm II]
Düellolar ve Misillemeler
[Bölüm III]
[İkinci Tür: Olağan/Sıradan Hükümler]
[Bölüm IV]
[Üçüncü Tür: İnsani Hükümler]
[Kısım XI]
Zamanların Üç Mezhebi
[Bölüm I] Dinî,
Törensel ve Sivil Zamanların Mezhepleri
[Kısım XII]
Kahramansal Aristokrasilerin Özelliklerinden Çıkarılan Diğer Deliller
[Giriş]
[Bölüm I]
Sınırları Koruma
[Bölüm II]
Kurumları Koruma
[Bölüm III]
Kanunları Koruma
[Kısım XIII]
[Bölüm I] Karışık
Yönetimlerden Alınmış Diğer Deliller, Yani Önceki Yönetim ile Sonraki Yönetimin
Yapısının Kaynaşması
[Bölüm II]
Ulusların Monarşiler Altında Kalmasını Sağlayan Ebedi Doğal Kraliyet Kanunu
[Bölüm III] Jean Bodin’in Sistemiyle Temsil Edilen
Politik Teorinin İlkelerinin Çürütülmesi
[Kısım XIV]
Ulusların Döngüsünü Doğrulayan Son Deliller
[Bölüm I]
[Cezalar, Savaşlar, Sayıların Düzeni]
[Bölüm II] Sonuç: Eski Roma Hukukunun, Ciddi Bir Şiir
Olmasına, Eski Hukuk İlminin, Kabaca Yasal Metafiziğin İlk Ana Hatlarını İçeren
Sert/Katı Bir Şiir Olmasına ve Grekler Arasında Felsefenin Kanunlardan Nasıl
Doğduğuna İlişkin Sonuç
Beşinci Kitap
Ulusların Yeniden Ortaya Çıkışlarındaki İnsani Kurumların Döngüsü
[Sunuş]
[Bölüm I] İlk
Barbarlık Tarihinin Yeniden Döngüsü Olarak Açıklanan En Son Barbarlık Tarihi
[1-2]
[Bölüm II] Fieflerin
Ebedi/Daimi Tabiatı Üzerinde Temellenen Ulusların Yeniden Döngüsü ve Feodal
Hukukta Eski Roma Hukukunun Yeniden Döngüsü
[Bölüm III] Bu Bilimin İlkeleri Işığında
Ulusların Eski ve Modern Dünyası Üzerine Araştırma
Eserin Sonucu
İlâhi İnayet
Tarafından Düzenlenen, Her Türün En İyisindeki Sonsuz Doğal Yönetim
(Commonwealth) Üzerine [342, 629 vd.]
Ek
Yeni Bilim’in Uygulaması
Kısaltmalar ve
İşaretler
Dizin
Sunuş
Giambattista (ya da Giovanni Battista) Vico 1668-1744 yılları arasında
yaşamış ünlü İtalyan filozof, tarihçi ve hukuk adamıdır. Akademik hayatının
büyük bir kısmını Napoli Üniversitesi’nde retorik profesörü olarak geçiren
Vico, asıl eğitimini hukuk alanında almış, bununla birlikte yoğun bir biçimde
klasikleri okumuş, filoloji ve felsefe çalışmaları yapmıştır. Hayatı boyunca büyük
bir sefalet içinde yaşamaya mahkûm olmasına ve çok arzu ettiği hukuk kürsüsünün
başına geçmeye ömrü yetmemesine rağmen; hukuk, mitoloji, tarih, sanat ve diğer birçok alanda derinlemesine
araştırmalar yapmış ve tüm bu alanlarda yeni düşüncelerin serpilip gelişmesine
kılavuz olmuştur.
Kendi çağında yeterince değeri bilinmeyen ve de
önemsenmeyen Vico’nun düşünce tarihine en önemli katkısı, tarih felsefesi ile
tarih bilimine getirdiği yenilikler ve özgün düşüncelerdir. 19. yüzyılın önemli
düşünür ve yazarlarından olan Michelet, bundan dolayı Vico’yu tarih
felsefesinin babası ilân etmiştir. Vico’nun, tarihe yönelişin ve tarihi
bilmenin herhangi bir ‘pragmatik yarar’dan dolayı değil, başlı başına kendisi
için önemli olduğunu söylemesi ve bunun yanısıra tarihe belli ilkeler ve
kurallarla yaklaşması, onun Yeniçağ felsefesinde tarih epistemolojisinin ilk
taslağını geliştirmesini sağlamış; böylelikle de, gelecek kuşakların tarihe ve
tarih bilimine farklı bir metodolojiyle yaklaşmalarına olanak tanımıştır.
Vico’nun tarihi bir bilim olarak ele aldığı ve
onun ilkelerini ortaya koyduğu, kendi ifadesiyle başyapıtı dediği Scienza
Nuova, yani Yeni Bilim, 1725 yılında ilk basımı, 1730 yılında tam
basımı, son olarak 1744 yılındaysa gözden geçirilmiş yeni basımı yayımlanmış
bir yapıt olarak düşünce tarihinin en önemli eserlerinden biridir. Bu yapıtında
Vico, tıpkı Montesquieu, Herder, Schlegel ya da Hegel gibi genel ve evrensel
bir tarih anlayışı geliştirmiştir. Bacon ve Descartesçı kartezyen bilim anlayışına karşı gelmiş, doğa
bilimleri metodolojisi karşısında yeni bir metodolojinin, eş deyişle tarih ve
toplum bilimleri metodolojisinin olanaklı olabileceğini göstermiştir. Verum
et factum convertundur (Hakikat ile olgu birbirine geçer/birbirini dönüştürür)
ilkesinde açığa serilen gerçek, hakikatin bilgisi için en sağlam kalkış
noktasının toplumsal-tarihsel dünya olduğu gerçeğidir. İlk kez Vico’nun ortaya
koyduğu bu ilkenin anlamı son derece derindedir. Bundan böyle hakikatin ölçütü
denen şey, kartezyen bilgi anlayışında olduğu gibi artık zihnimizdeki tasarımların
açık ve seçik oluşundan ibaret olmayacaktır. Zihnimizde yarattığımız
tasarımların açık ve seçik oluşu hakikatin ölçütünü bizlere vermez; tersine bu
açık seçiklik bize ancak psikolojik ve öznel bir ölçüt sağlar. Kişi burada
hakiki olana değil, ‘kendi inandığı psikolojik-zihinsel nesnesi’ne
bağlanmıştır. O halde Vicocu anlamda bilgilenme denen şey, zihnimizdeki
tasarımlar arasındaki bir ilişki ve bu ilişkinin doğruluğu sorunu değil;
kendimiz ve zihnimiz dışındaki toplumsal ve tarihsel bir dünyada eylediklerimiz
(yarattıklarımız) ve bu eyleme sırasında bildiklerimizdir (yarattığımızın bilinmesidir).
İşte tam da bu noktada Vico önemli bir saptamada bulunur: “İnsan ancak kendi
yarattığı şeyi tam olarak bilebilir.” Onun yarattığı dünya ise, tarihsel ve
toplumsal dünyadır ve bu dünyayı bilmek bize hakikatin bilgisini getirecek
olandır. Dolayısıyla da Yeni Bilim’in temel amacı; tarihsel ve toplumsal
bu dünyayı, bu dünyayı oluşturan dil, gelenek, hukuk, mitoloji, sanat ve felsefe yoluyla bilmeyi, onu anlamlandırmayı ve
doğa bilimlerine karşıt olan kendine ait, biricik metodolojiyi ortaya koymayı
gerektirir. Böyle büyük bir hedefe odaklanan Vico, başyapıtı olan Yeni Bilim’de
tarihçiliği/tarih bilimini epistemolojik açıdan temellendirmeye çalışmış ve
‘salt pragmatik yararı olan bir sanat’ olma durumundan onu kurtarmıştır.
Düşünceleriyle kendi çağına damgasını
vuramamış, iz bırakan etkileri ve düşünceleri, anavatanı olan İtalya’ya bile
ancak Alman İdealizmi dolayımıyla 19. yüzyılda geri dönmüş olan Giambattista
Vico, Herder’den Hegel’e, Dilthey, Spengler ve Mommsen’den Sorel’e kadar birçok
düşünürü farklı bağlamlarda etkilemiştir. Döngüselci tarih anlayışı, tarihin
bir edimler dizisi olarak karşımıza çıkması, her tarihsel durumun kendi biricik
iç yapısında ve bu iç yapı aracılığıyla anlaşılması, tarihsel yaşamın
mitolojik, filolojik, hukuksal ve dinsel yönden kavranması gerektiği ve buna
benzer birçok değerli düşünce onun bize mirasıdır. Günümüzde Vico sadece
felsefe, tarih ya da sosyolojide değil, sosyal bilimlerin tüm alanlarında en
temel noktalara ulaşıncaya dek derin ve bir daha silinemeyecek büyük izler bırakmıştır.
Bu izleri kavramaya ve anlamlandırmaya çalışmak, ancak ve sadece Vico’nun özgün
düşüncelerinin en tam ifadesi olan Scienza Nuova’nın kavramlarını kendi
dil dünyamızda yeni baştan oluşturabilmekle mümkün olacaktır. Zira Vico’nun da
söylediği gibi, “ancak yaratabildiğimiz şeyi tam anlamıyla bilebiliriz.”
Türkçenin dil dünyasına Vico’nun başyapıtını kazandırmakla onun düşüncelerine
dolaysızca nüfuz etmemize olanak sağlayan ve Vico’nun Yeni Bilim’i
üstüne bir de doktora tezi yazan sevgili Sema Önal’ın çabası olmasaydı,
yukarıda söylediğimiz şey gerçekleşmemiş olacak, düşünce hayatımız böyle önemli
bir mihenk taşından bir süre daha mahrum kalacaktı. Tarih felsefesi ve tarih
biliminin ötesinde, sosyal bilimlerin en önemli yapıtlarından birini dilimize
kazandırdığı için kendisini kutluyor, Yeni Bilim’in düşünce hayatımızda
hak ettiği değeri ve yeri en kısa sürede almasını diliyorum.
Doğan
Özlem
Giambattista Vico (1668-1744)
İtalyan
tarih ve hukuk felsefecisi. Yoksul bir kitapçının oğluydu.
Tüm yaşamı büyük zorluklar ve
mücadeleler içinde geçti. Bir Cizvit okulunda okudu ama büyük ölçüde kendi
kendini yetiştirdi. Zamanla kişisel deneyimleri ve benzersiz dehasıyla kendi bağımsız düşünce
ve üslubunu oluşturdu. 1699’da Napoli
Üniversitesi’nde retorik profesörlüğüne
atandı. Bu dönemlerde Platon, Tacitus, Machiavelli,
Descartes, Spinoza ve Locke’un fikirlerini derinlemesine inceledi. Vico, yeni
zamanların ruhunu oluşturan
başarı, zafer ve ilerleme düşüncesinin yanında
insanlığın düş kırıklığını ve yenilgisini de yetkin
bir biçimde gözlemledi. Scienze Nuova (Yeni Bilim) olarak bilinen Principi
di una scienza nuova intorno alla comune nature delle nazioni (Ulusların Ortak Tabiatı
Üzerine Yeni Bir Bilimin İlkeleri) adlı başyapıtında tarih ile başka toplum bilimlerini buluşturarak, bu alanlar arasında karşılıklı geçişlerle tek bir insanlık biliminin oluşturulabilmesine
çalıştı. 1699-1708 yılları
arasında üniversitenin akademik yılını Latince bir konuşmayla
açma görevini alarak De Nostri Temporis Studiorum (Zamanımız Öğreniminde Yöntem Üzerine) adlı zengin pedagojik düşünceler içeren ünlü söylevini verdi. De
Antiquissima Italorum Sapientia (İtalyanların Eski Bilgeliği
Üzerine) adlı, Descartes akılcılık çürütmeye yönelik metafizik denemesini yayımladı.
İnsanlığı büyüme ve çürüme aşamalarından geçen bir yapı
içinde tanımlayan Vico, tarihsel gelişmeyi organik bir sürece benzetti ve dönemlere ayırdı. Birinci çağda “yabani” koşullar
egemendi; daha sonra insanın doğaüstü olana duyduğu
korku ile yönetildiği “Tanrılar Çağı”
geliyordu. “Kahramanlar Çağı”, aile büyüklerinin iç
bölünme ve dış saldırılara karşı korunmak üzere oluşturdukları ittifakların
sonucuydu. Bu aşamada toplum patriciler
ve plebler (soylular ve halk) olarak ikiye bölünüyordu. Sınıf çatışmasıyla
pleblerin eşit haklara kavuşması, “İnsanlık
Çağı”nın kapısını açıyor
ama bu aşama çürüme, dağılma
ve ilkel barbarlığa geri dönüş sorunlarını da beraberinde getiriyordu. Vico’yu özgün kılan noktalar arasında
onun Antikçağ düşüncesi, mitoloji, filoloji, dil ve tarih
felsefesine olan hâkimiyeti gelmektedir. Vico benzetmelerle dolu zor üslubuna
karşın Avrupa düşünce
tarihinin en önemli kişilerinden biri olarak yıllar sonra tanınmış, Yeni Bilim kitabı Goethe’den Marx’a birçok düşünür ve sanatçı
üzerinde derin izler bırakmıştır.
Sema Önal
Ankara’da doğdu ilk ve orta öğrenimini Ankara’da
tamamladı. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü mezunudur. Yüksek
lisans ve doktora eğitimini yine Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü’nde yaptı. Ankara Üniversitesi’nde araştırma görevlisi, Gazi
Üniversitesi’nde öğretimi görevlisi, Mersin Üniversitesi’nde Yrd. Doç.
Kırıkkale Üniversitesi’nde doçent ve prof. olarak görev yaptı. Halen Kırıkkale
Üniversitesi felsefe bölüm başkanıdır. 2003 yılında “Giambattista Vico’nun Yeni
Bilim Adlı Eserinin Felsefe Tarihindeki Yeri” başlıklı doktora tezini
tamamlamıştır.Vico üzerine birçok çalışması mevcuttur. Bunlardan birkaçı: “Ibn
Khaldun Bacon and Vico”. Roma 11. European Conference on Social and
Behavioral Sciences; “Vico e gli di Filosofia in Turchia”. Bolletini Del
Centro Di Studi Vichiani. Anno XXXVIII 2008, terza serie Edizioni di
Storia E Letteratura.