Tarih Felsefesi

Çevirenin Önsözü

Bu çeviri, Johann Gottfried Herder’in Ideen zur Philosophie der Geschichte der Menschheit adlı eserinin çevirisidir. Eser, Heinrich Kurz tarafından Herders Werke (= Herder’in Toplu Eserleri) adı altında dört cilt halinde yayımlanan ve basımı Leipzig ve Viyana Bibliyografya Enstitüsü tarafından gerçekleştirilen (1874) serinin üçüncü cildini oluşturuyor.

Christoph Martin Wieland, Johann Wolfgang von Goethe ve Friedrich Schiller ile birlikte Johann Gottfried Herder (1744-1803), Alman edebiyatında klasik akım olarak tanımlanan hareke­tin Weimar ekolünü oluşturan dört beyinden biridir. İnsanlık Tarih Felsefesine İlişkin Düşünceler ve Hümaniteyi Teşvik Mektupları (Briefe zur Beförderung der Humanität/1793-1797) adlı eserleriyle adı geçen akıma öncülük eden Herder, ­Aydınlanmanın insan özerkliğini aklın eseri olarak gören radikal anlayışına, ilk olarak İnsan Ruhunun Kavraması ve Hissetmesi adlı denemesiyle muhalefet etmiştir. Akıl, ruh ve duygu insicamı içinde deha kavra­mını keşfetmiştir. Onun “Deha, tohumda ağaç misali, insanda uyku halindedir” sözü, bu bağlamda çok şey ifade ediyor. Ancak belirtmek gerekir ki Herder, deha kavramını Aydınlanmanın akılcılığına karşı hiçbir zaman bir koz olarak kullanmamıştır; tıpkı onu, en çok etkili olduğu edebiyat ve edebiyat eleştirisi alanında estetik yasa ve biçimlere karşı bir saldırı aracı olarak da kullanmadığı gibi.

Şair, ilâhiyatçı, dil ve tarih filozofu olarak, kavimlerin dil, edebiyat ve kültürlerini ilk mebde/menşe noktasından bakarak araştırmış ve bunu yaparken, her kavmin tarihini, karakterini, iklim ve yaşadığı coğrafyadan kaynaklanan şartları daima göz önünde tutmuştur. Herder, insanı “dünyamızı yaratanın bir yansıması” olarak düşünüyor ve onu doğa ile bir insicam içinde değerlendiriyor; bu bağlamda izlediği yol, onu, “insan doğasının amacı” ve aynı zamanda Tanrının insanoğluna “yazgısını tayin” aracı olarak bahşettiği hümaniteye götürüyor. Onun değerimiz olmak durumundadır dediği hümanite, insan doğasında eğilimler halinde mevcuttur. Bu eğilimleri ortaya çıkarmanın yolu ise eğitimden geçiyor.

Düşünür, eldeki eserinde insan-din ilişkisini anlatırken, “İnsan, hümanite ve dine uygun olarak şekillenmiştir” diyor ve bu şekillenmeyi tayin eden temel eğilimlerin ve manevi güçlerin yetkinleşme alanı olarak dini işaret ediyor. Din, “İlk ve son felsefedir” diyen odur. Hiçbir şey din kadar insaniyetimizi ve doğamızı asilleştirmemiştir diyen düşünür, hakiki dini, insan şekline bürünerek Tanrıya çocuk saflığı içinde kulluk olarak tarif ediyor. Hümaniteyi Teşvik Mektupları’nda (H. Kurz, c. IV, s. 96), “İsa’nın dini, bizzat tâbi olduğu, öğrettiği, yaşadığı din, insaniyetin ta kendisidir. Ondan başka bir şey değildir. O, kendisini insanoğlu olarak tarif ediyordu ve şahsı için bundan daha asil bir sıfat tanımıyordu” diyerek insan olmanın önemine dikkat çekmiştir.

Türk araştırıcı ve okurlar için çevirdiğim eldeki eserle yararlı bir iş yaptığımı umut ediyorum.

S. Battal Arvasi

Önsöz

On yıl önce “Auch eine Philosophie der Geschichte zur Bildung der Menschheit (= İnsanlığın Şekillenmesine İlişkin Tarih Felsefesi)” adlı küçük yazıyı yayımladığımda, yazının başlığında yer alan “auch (= de)”, “ein anch’io son pittore (= Ben de bir ressamım)” cümlesiyle ifade edilenden başka bir şey ifade etmiyordu. Başlıktan hemen sonra gelen “Ein Beitrag zu vielen Beiträgen des Jahrhunderts (= Yüzyılın Birçok Yazısına İlaveten)” alt başlık ve altındaki tevazu ifadesi, özdeyişin gösterdikleri gibidir Yazar, yazısının türümüz tarihinin mükemmel bir felsefesi iddiasında olmadığını, aksine bu konuda gidilebilecek birçok yol arasında terk edilmiş, ama gene de düşünce geçişine elverişli bir patika niteliğinde olduğunu ifade etmek istiyordu. Yer yer verilen alıntılar, yazarın bugüne kadar gidilmiş yollardan farklı bir yol takip etmek niyetinde olduğunu yeterince gösteriyor. Dolayısıyla bu deneme, el ilânı gibi bir şeydi.

Yazı kısa zamanda satılıp tükendi ve bu, yeni bir basım için teşvik edici oldu. Ancak yeni basım okurun önüne eski şekliyle çıkamazdı. Bu arada küçük eserimdeki bazı düşüncelerimin, adım verilmeden, başka kitaplara alınıp yeterince kullanıldıklarını fark etmiştim; tevazu ifadesi “de (=auch)” bu bağlamda unutulmuştu. Fakat türümüzün dünyanın bütün halklarına uygulanmamış, uygulanamamış ve bizim çocukluk, gençlik, olgunluk ve ihtiyarlık çağı gibi birkaç alegorik ifadeyle tanımlayabileceğimiz ve üzerinde kültür tarihini, daha çok da bütün insanlık tarihinin felsefesini emin adımlarla ölçebileceğimiz o tarih çizgisi aklıma hiçbir zaman gelmedi. Dünyada her halk, bir nebze de olsa kültür sahibidir. Kültür olarak, çok defa da önemsiz bir konu olarak, tanımlanan şeyin kader planındaki yeri nedir? Bu genellikle kısa tutulmuş, oldukça belirsiz bir kavram. Aynı şekilde hiçbir şey bu kavramın bütün halklara ve zamanlara uygulanması kadar da ya­nıltıcı değildir. Uygarlaşmış bir halk içinde uygarlaşmış insan sayısı ne kadardır? Böyle bir imtiyazın yeri ve insan mutluluğuna katkısı nedir? Bir başka deyişle, her bir insanın mutluluğuna katkısı nedir? Bir soyut isim olarak bütün devletlerin mutlu olması, içindeki her bir uzvun mutlu olmasıyla mümkündür ki bu ise bir çelişki ve mânâsız bir sözden öteye gitmiyor.

O halde, yazının başlığına layık olması için, işe çok daha derinden başlamak ve düşünceler çemberini çok daha geniş çizmek lâzımdı. Sonsuz mutluluk nedir ve yaşadığımız dünyada bu ne derecede gerçekleşiyor? Varlıklar arasındaki, en çok da insanlar arasındaki farklara rağmen bu mutluluk dediğimiz şey, her yerde, her yapı altında, her iklimde, durum ve koşulların bütün değişimlerinde, tüm yaş ve zamanlarda aynı derecede mi gerçekleşiyor? Bütün bu farklı durumların bir ölçütü var mı? Tanrının inayeti, bütün bu durumlarda mahluklarının son ve nihai temel gayelerinden başka mutlu olmalarını da hesaba katmış mıdır? Bütün bunlar zaman ve yapıların acımasız akışı bağlamında araştırılıp takip edilmeliydi. Görüldüğü gibi, insanlığın bütünüyle ilgili olarak genel bir sonuca ulaşmak için, geniş bir alanın taranması gerekiyordu. Bu konuda yazılmış ne varsa, hepsini gençliğimden itibaren okumaya başlamış ve mümkün mertebe okumuştum. İnsanlık tarihi hakkında çıkan ve içinde büyük ödevime ilişkin yazılara yer veren her yeni kitap, benim için bir defineydi. Bu felsefenin son zamanlarda yükselişe geçmesi, beni ayrıca sevindiriyordu. Kısaca, beni mutlu eden her destekten yararlandım.

Kitabını takdim eden, sunan bir yazar, eğer kitabı onun özgün düşüncelerini değil de, yıllarca arayıp bulduğu ve özümsediği türden düşünceleri içeriyorsa, o yazar akıl ve gönül serveti içinde yaşamış gibidir. Böyle bir yazar, öyle inanıyorum ki, kitabıyla, beğenilsin veya beğenilmesin, ruhunun bir kısmını okura âdeta teslim ediyor. O, belli zaman dilimlerinde ve meselelerde hayatı boyunca zihnen nelerle meşgul olduğunu, nelerle uğraştığını ya da muavenet ettiğini ifşa etmekle kalmıyor, aksine o (yoksa yazar olmak ve medenileşmemiş bir yığına bağrındaki meseleleri aktarmaya onu cezbedecek başka ne olabilirdi dünyada?) aynı zamanda yıllarının dolambacı içinde bu ve benzeri düşünceleri önemsemiş olan aynı frekansta sınırlı sayıda başka canları da hesaba kattığını dile getiriyor. O, onlarla görünmez bir şekilde hasbihâl ediyor ve onlarla duygularını paylaşıyor, biraz daha ileriye giderek, samimi olduklarından daha iyi düşünce ve nasihat bekliyor. Ruh ve gönüllerin bu görünmez iletişimi, matbaanın tek ve en büyük hayırlı işi olmuştur, aksi takdirde yazarlıkla iştigal eden milletlere yarar getirdiği gibi zarar da getirebilirdi. Bu kitabın yazarı, kendini hep yazdıklarına gerçekten ilgi duyanların, yazdıklarının kendilerinde içten ve daha iyi düşünceler uyandırmak istedikleri arasında gidip geldi. Bu, yazarlığın en güzel yanıdır. İyi niyetli insanı sevindiren, söylediklerinden ziyade uyandırdıklarıdır. Bunu düşünen biri, şu veya bu kitap ya da şu veya bu kitabın bir düşüncesi, nasıl uygun görüyorsa, eğer ona sevinç veriyorsa, o kitabı yazanın onun yakınında ya da uzağında olmasının bir önemi yoktur; o, zihninde ona giden bir iz buluyor. Böyle bir kişi, yazarın kendisiyle konuştuğu, ona içini döktüğü, düşünce noktasındaki eksiklerini kendisiyle paylaştığı samimi bir dosttur, yoksa ücretli bir hizmetkâr değil. Amaç, deneyimli okurun yazarla aynı şeyleri düşünerek, yetkinsizliğini yetkinliğe biraz daha yakınlaştırmaktır.

İnsanlık tarihi, insanlık tarihinin felsefesi gibi bir konuda öyle inanıyorum ki, okurun böyle bir hümaniteye sahip olması, makbul ve birinci sırada gelen bir ödevidir. Yazmış olan bir insandı, okuyan sen de öyle. O da yanılabiliyordu, belki yanılmıştır, senin sahip olduğun bilgilere belki de sahip olamamıştır. O halde kullanabildiğini kullan ve onun iyi niyetini gör, kusurlara takılıp kalma, daha iyisini sen inşaya devam et. O, zayıf bir elle bitirilmesi yüzyılları alacak bir binanın temeline birkaç taş koydu. Ne mutlu ki bu taşlar daha sonra, onları oraya taşıyan gibi, toprakla kaplanıp unutulacaklar ve onların üzerinde ya da başka bir yerde daha güzel bir bina yükselecek.

Bu arada farkına varmadan, başında söylemeye çalıştığımdan bir hayli uzaklaştım. Birbirinden farklı meşguliyetler ve görevler arasında bu maddeyi nasıl elde ettiğimin ve işlediğimin hikâyesi. Çok erken yaşlarda, bilimlerin yeşerdiği ovaların önümüzde uzayıp gittiği sabah saatlerinin tezyinatı içinde –ki ömrümüzün öğle güneşi bunu daha sonra bizden çekip alıyor– aklıma sık sık şu geliyordu: Dünyada her şeyin bir felsefesi ve bilimi varken bizi en yakından ilgilendiren genel insanlık tarihinin de bir felsefesi ve bilimi olamaz mı? Metafizik ve ahlâk, fizik ve doğa tarihi ve ­nihayet din, her şey bana bunu hatırlatıyordu. Doğadaki her şeyi bir ölçü, sayı ve ağırlığa göre tanzim etmiş, nesnelerin varlığını, şekil ve bağlantılarını, hareket ve varlıklarını sürdürmelerini, en büyük yapıdan toz zerresine, yerlerde ve göklerde olanlardan örümcek ağının teline varıncaya kadar, her şeye kudret ve ihsanla hükmeden Tanrı, insani beden ve insani ruhun güçlerinde de her şeyi o kadar mucizevi ve ilâhi düşünmüş ki, o yegâne hikmet sahibini uzak bir noktadan bile tasavvur ederken düşüncelerinin uçurumunun kenarında kaybolup gidiyoruz; şimdi kendi kendime soruyorum, hal böyle iken nasıl olur da bu Tanrı, türümüzü belirlerken ve düzenlerken bütündeki hikmet ve ihsandan vazgeçiyor ve bir planı olmuyor? Ya da bizleri fazla ilgilendirmeyen düşük seviyedeki mahluklarda sonsuz planının kanunlarını yeterince gösterdiği için, iş insana gelince bu planını bizden gizlemek mi istiyor? Yoksa insan türü genel olarak çobansız bir sürü müdür? Veya feryat eden şu bilgenin dediği gibi, “Onları denizde balıklar ve haşarat gibi başıboş mu bırakıyorsun?” Ya da planı bilmeye ihtiyaçları mı yoktur? İnsan kendi hayatının küçük planını bir bakışta görebilir mi diye sorulacak olursa, görür derim, ama göre­bildiği kadar; çünkü attığı adımları yönetmek için yeteri kadar bilgisi var; zaten büyük suiistimallerin bahanesi de bu yön bilgisi değil mi? Planı görmedikleri için, herhangi bir planın olduğunu ya da ürkek bir titremeyle de olsa bunu en azından düşünenlerin ve kuşku duyarak inananların ve inanarak kuşku duyanların olduğunu inkâr edenler çoktur. Bunlar; insan türünü bir karınca yığını gibi görüp, güçlünün ayağının, şeklî olmayan bilgenin karınca telakki edildiği yerde binlerce karıncayı ezdiği, binlercesini kendi irili ufaklı teşebbüslerinde imha ettiği, hattâ yeryüzünün en büyük iki tiranının, tesadüf ve zamanın, hiçbir iz bırakmadan yoluna devam ettikleri ve boş alanı başka bir gayretli loncaya bıraktıkları ve bunun da iz bırakmadan devam ettirildiği yerde kendilerini güç kullanarak savunuyorlar.

Onurlu insan kendisini ve türünü yeryüzünün hayvancıkları olarak gören ve her şeyi tahrip eden kokuşmuşluğa karşı savunur; bu bağlamda tarih ve tecrübe ona bu tabloyu sağlamıyor mu? Yeryüzünde yapılmış olanlar bir bütün olarak neyi ifade ediyor? Onda bütün olan nedir? Zamanlar da mekânlar gibi tanzim edilmemiş midir? Çünkü her ikisi de aynı kaderin ikizleridir; biri bilgelikle dolu, diğeri zahiri teslimiyetle. Ama açıkça görülüyor ki insanoğlu, düzenin peşinde zamanlarda gelecek dünyayı geçmişin üzerine inşa edecek bir yer aramak için yaratılmıştır; bu amaçla ona anımsama ve bellek verilmiştir. Peki, şimdi bu zamanları üst üste inşa etme işi, türümüzün bütünlüğünü şeklî olmayan ve içinde birinin alıp götürdüğünü diğerinin yerine koyduğu o asla inşa edilememişin ayakta kaldığı ve yüzyıllar içinde nihayet her şeyin, altında mütereddit insanların ne kadar çürükse o kadar güvenli yaşadıkları bir enkaza dönüşmesinden devasa bir yapı meydana getirmiyor mu?

Bu türden kuşkuları sıralamak ve insanın bizzat kendisiyle, hemcinsleriyle ve tamamıyla farklı diğer mahluklara karşı çelişkilerini araştırmak niyetinde değilim. Benim peşinde olduğum şey, insanlık tarihinin bir felsefesidir, bu benim için yeterlidir.

Onu bulup bulmadığıma gelince, bu hususta eldeki eser karar verecek, ama sadece birinci kısım değil. Çünkü bu kısım ­sadece esasa ilişkin bilgileri içeriyor, kısmen yaşadığımız yere genel bir bakış içinde, kısmen bizim aramızda ve bizimle bu güneş ışığın­dan yararlanan yapıları yakından inceleme şeklinde. Bu yol, öyle inanıyorum ki, hiç kimse için öyle kat edilemeyecek kadar uzun değil. Çünkü insan kaderini yaratılış kitabından okumak için, bundan başka bir yol yoktur; onu da gönül rahatlığı içinde yeterince incelemeden sürdürmek mümkün değil. Amacı sadece metafizik spekülasyonlar olan biri, o bilgileri daha kısa yoldan edinebilir. Ama ben, o türden bilgilerin tecrübe ve doğa analojilerin­den uzak, nadiren hedefe götüren bir palavra olduğuna inanıyorum. Tanrının, baki olanın, doğadaki tezahürleri vasıtasıyladır. O, bu eserlerindeki bizlere fiilî olarak hitap ediyor; bunlar, karakterlerini bir çırak gibi harf harf telaffuz ettiğim ve edeceğim kutsal kitaplardır. Eğer okurlarımdan sadece bir tanesine, adını bilmediğim birine, eserlerinde araştırılmamış Yaratıcının sonsuz hikmet ve ihsanı noktasında güvenle edindiğim izlenimi aktarabiliyorsam, ne mutlu bana; o takdirde bu güven izlenimi, bizler için insanlık tarihi dolambacında tutunabileceğimiz bir ip olur. Doğanın büyük analojisi beni her yerde dinin güçlükle zapturapt altına aldığım hakikatlerine götürdü; eser sahibinin huzurundan saçılan ışığa sadık kalmak istedim. Şayet bizler, yolumuzu takip ederek, bu buğulu ışığı sonunda alev ve güneşe dönüştürebilirsek bu, okurlarım ve benim için daha büyük bir zevk olacaktır.

Zaman zaman doğa adını kişileştirerek kullanmış olmam, kimseyi yanıltmasın. Doğa dediğimiz şey, bağımsız bir varlık değildir, aksine Tanrı, eserlerinde her şeydir, bu bağlamda ben bu yüce isme, nankör olmayan her varlığın en içten saygıyla zikrettiği bu isme, sık sık kullanırken yeteri kadar kutsallık atfetmemiş olabilirim ama en azından onu suiistimal etmek gibi bir niyetim olmadı. Zamanımızın kimi yazıları sebebiyle “doğa” bir kelime olarak birilerinin gözünde anlamını yitirmiş ve sıradanlaşmış olabilir; bu insanlara onun yerine, her şeye kadir bir güç ve hikmeti düşünüp, ruhlarında dünyevi hiçbir dil ile zikredilemeyen o görünmez varlığı anmalarını tavsiye ederim.

Aynı şey, bahsettiğim, yaratılışın organik güçleri için de geçerlidir. Burada organik güçlerden kastım, “gizli nitelikler”dir (qualitats occultas); çünkü onların etkilerini önümüzde görüyoruz ve onlara daha kesin, daha yalın bir isim bulamıyoruz. Onlara ve diğer bazı maddelere/cevherlere gelecekte bir başka açıklama getirme hakkımı saklı tutuyorum.

Buna karşın öğrencilik ödevimi hazırlarken yararlandığım bazı bilim ve bilgilere usta ellerin değmiş olmasına seviniyorum; onların bir yabancının ezoterik denemesini küçümsemediklerin­den, aksine iyileştirdiklerinden eminim. Şu husus her zaman dikkatimi çekmiştir: Bir bilim ne kadar hakiki ve esaslı ise, onu inşa eden ve sevenler arasındaki palavracı çekişme de o kadar az olur. Onlar kelimeler konusundaki münakaşayı dil bilginlerine bırakıyorlar. Kitabım, birçok yerinde, halihazırda bir insanlık tarih felsefesinin yazılamayacağını, bunun ancak yüzyılımızın ya da binyılımızın sonunda yazılabileceğini gösteriyor.

Ey büyük varlık, türümüzün görünmez yüce dehası! Bu fani seni düşünerek, tasavvur ederek, yolundan gitme cesaretini göstererek bu eksik eseri yazdı ve onu hemcinslerine sundu. Yaprakları günün birinde dağılıp etrafa savrulabilir ve harfleri toz haline gelebilir; aynı şey, içlerinde o büyük varlığın izine rastladığım ve insan kardeşlerim için izah etmeye çalıştığım biçim ve sembollerin de başına gelebilir. Ama düşüncelerin kalacak ve sen onları türüne aşama aşama açacaksın ve muhteşem biçimlerde sunacaksın. Ne mutlu ki bu yapraklar, unutulmanın nehrinde kaybolup giderken, onların yerini alacak aydınlık düşünceler insanların ruhlarında yaşayacaklar.

HERDER
Weimar, 23 Nisan 1784

Johann Gottfried von Herder (1744-1803)

Alman filozof, teolog ve edebiyatçı. Dil felsefesinin ve tarih felsefesinin kurucusu. Alman Romantik hareketinin öncüsü. Yoksul bir ailede dünyaya geldi. Königsberg’de teoloji, felsefe ve edebiyat eğitimi aldı. Aydınlanma düşüncesinin önemli isimlerinden Kant ve Hamann ile yakın bir dostluk kurdu. 1764 yı­lında ders vermek üzere Riga’ya gitti. İlk edebî yapıtlarını verdi. 1771’de saray vaizi olarak Bückeburg’daydı. Burada kaleme aldığı yapıtlarla romantik düşün­ceyi besledi. 1772 yılında yazdığı Dilin Kökeni Üzerine Deneme’de dilin insan doğasından kaynaklandığını ileri sürüyordu. Herder’e göre bilgi ancak dil ara­cılığıyla oluşabilirdi. O dönemin düşünürleri insan yetilerini birbirinden ayırt ederken Herder insan doğasının birliğini ve bütünlüğünü vurguladı. Herder’in, bugünü ve gelecekteki olasılıkları değerlendirmek için geçmişten yararlanma çabasından kaynaklanan tarih felsefesi de bu dönemde şekillenmeye başladı. Kapsamlı bir tarihsel gelişme şeması ortaya koydu. Alman şiirinin o dönemdeki konumunu bu yöntemle belirlemeye çalıştı. Genel olarak eserlerinde tarihsel varoluşu, bireyselleşme ile tarihin bütünü arasındaki çelişkinin ürünü olarak daha derinden kavrama çabasına girdi. Herder, Shakespeare ve Homeros üze­rine çalışmalarında, gerçek şiirsel anlatımda, insan yaşamının bugüne değin giz­li kalmış yönlerinin dilin yaratıcı işleviyle ortaya çıktığını ileri sürdü. Onun eski Alman halk şarkılarına, İskandinav şiiri ile mitolojisine, gezgin şarkıcıların ya­pıtlarına ve Luther’in diline ilgisi de buradan kaynaklanıyordu. Herder, Goet­he’nin yardımıyla 1776’da Weimar’da önemli bir devlet görevine getirildi. Bura­daki çalışmalarıyla genel bir morfolojinin temellerini attı; böylece Shakespeare oyununun ya da Yuhanna İncili’nin belirli bir tarihsel bağlamda ortaya çıkmak zorunda olduğunu göstermeye çalıştı. Düşünürün, klasisizme geçişini tamamla­dığı bu dönemin başlıca yapıtları Vom Erkennen und Empfinden der Menschlic­hen Seele (İnsan Ruhunun Bilinmesi ve Duyumsanması Üzerine, 1178), Briefe, das Studium der Theologie betreffend (İlahiyat Araştırmaları Üzerine, 1780-81) Vom Geist der ebräschen Poesie (İbrani Şiirinin Ruhu, 1782-83) ve Volkslieder (Halk Şarkıları, 1778-79) adlı derlemedir.

Ideen zur Philosophie der Geschichte der Menscheit (İnsanlık Tarihi Felsefesi Üzerine Düşünceler, 1784-91) Herder’in olgunluk düşünceleri­nin ve birikiminin toplandığı en önemli yapıtıdır.

1952’de Van-Erciş Kırkdeğirmen köyünde doğdu. 1970’te Erciş Lisesi’nden mezun olduktan sonra aynı yıl Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Alman Dili ve Edebiyatı programına kayıt oldu ve buradan 1975’te mezun oldu. 1975-1977 yılları arasında Almanya’da Heidelberg Üniversitesi Germanistik Kürsü­sü profesörlerinden Oscar Reichmann gözetiminde Alman filolojisi alanında çalıştıktan sonra, 1978’de Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Alman Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalında göreve başladı ve burada 1982’de doktor, 1989’da doçent ve 1995’te profesör unvanını aldı. 2019’da emekli oldu. Alanıyla ilgili birçok telif ve çeviri eserleri mevcuttur.