Tarih Felsefesi: Seçme Metinler

Önsöz

Herder’den Hegel’e, Anahatlarıyla ‘Tarih’ Kavramı

Johann Gottfried von Herder

İnsanlık Tarihi Felsefesi Üzerine Düşünceler

Immanuel Kant

Dünya Yurttaşlığı Amacına Yönelik Genel Bir Tarih Düşüncesi

Herder’in İnsanlık Tarihi Felsefesi Üzerine Düşünceler’inin Eleştirisi

İnsanlık Tarihinin Tahminî Başlangıcı

Johann Gottlieb Fichte

Çağımızın Temel Karakteristikleri

Friedrich Wilhelm Joseph von Schelling

Tarih Kavramı

Tarihin Felsefesi Olur mu?

Studium Generale: Akademik Eğitimin Yöntemi Üzerine Dersler

Georg Wilhelm Friedrich Hegel

Dünya Tarihi Felsefesi

Felsefe Tarihinin Genel Bölünümü

Tarihte Akıl: Tarih Felsefesine Bir Giriş

Hukuk Felsefesinin Anahatları

Felsefe Tarihi Üzerine Dersler

Tin Felsefesi

Shlomo Avineri

Tarih: Özgürlük Bilincine Doğru İlerleme

Arthur Schopenhauer

İrade ve Tasarım Olarak Dünya

Hazırlayanlar

Katkıda Bulunanlar

ÖNSÖZ

Tarih Felsefesi: Seçme Metinler adlı bu kitap, Herder ve Kant’la başlayan, Alman İdealizmi ile devam eden felsefi sürecin ‘tarih’ ve ‘tarihsellik’ kavramı üzerine getirmiş olduğu vurguları gün ışığına çıkartmayı amaçlayan yazılardan oluşan bir seçki. Bu amaç doğrultusunda Herder, Kant, Fichte, Schelling, Hegel ve Schopenhauer’in eserlerinden örnek metinler seçme­ye ve bu metinlerin çevirisi ile dönemin tarih-felsefe ­ilişkisi üzerine getirilen vurguyu yansıtmaya çalıştık. Bu ­bağlamda, Herder’in İnsanlık Tarihi Felsefesi Üzerine Düşünceler adlı hacmi oldukça geniş eserinden bir bölümü; Kant’ın “Dünya Yurttaşlığı Amacına Yönelik Genel Bir Tarih Düşüncesi”, “Herder’in İnsanlık Tarihi Felsefesi Üzerine Düşünceler’inin Eleştirisi” ve “İnsanlık Tarihinin Tahminî Başlangıcı” adlı eserlerini; Fichte’nin Çağımızın Temel Karakteristikleri adlı eserinin ilk bölümünü; Schelling’in “Tarih Kavramı”, “Tarihin Felsefesi Olur mu?” ve “Tarih ve Hukuk Bilimleri” adlı eserlerini; Hegel’in “Felsefe Tarihinin Genel Bölünümü” ile birlikte Tarihte Akıl, Hukuk Felsefesinin Anahatları, Tarih Felsefesi ve Tin Felsefesi’nden bölümleri; Hegel’in tarih felsefesine yönelik eleştirilere cevap niteliğinde Shlomo Avineri’nin “Tarih: Özgürlük Bilincine Doğru İlerleme” başlıklı makalesini; son olarak da, Schopenhauer’in Tarih Üzerine adlı kısa yazısını çevirmeyi uygun bulduk.

Seçmiş olduğumuz metinlerin çevirilerinde değerli zamanlarını bizden esirgemeyen, kolektif bir etkinliğe tüm arzu ve entelektüel donanımlarıyla güç veren başta saygıdeğer hocamız Uluğ Nutku olmak üzere, Yasemin Çına, Ali Irgat ve Metin Bal’a sonsuz teşekkürü bir borç biliriz. Metinlerin karşılaştırılması sırasında, kendilerine her başvuruşumuzda aynı sabır ve özveri ile bize yardımcı olan ve bilgi ve deneyimlerini bizimle paylaşan Muğla Üniversitesi Batı Dilleri ve Edebiyatları Bölümü öğretim üyeleri Çiğdem Pala Mull ile Kemal Demir’e ve gene Muğla Üniversitesi Felsefe Bölümü öğretim üyeleri Mehmet Elgin ile Nebil Reyhani’ye müteşekkiriz. Ülkemizde yeni yeni uyanmaya başlayan ve felsefeye önemli bir ivme kazandıracağını düşündüğümüz ‘tarihsellik bilinci’ni yaygınlaştırma doğrultusunda mütevazı oranda da olsa bir katkı olabilecek Tarih Felsefesi: Seçme Metinler’in, takdire değer bir şekilde hazırlanışında emeği geçen sevgili Doğu Batı Yayınevi çalışanlarına ise çok teşekkür ederiz. Umarız bu kitap, ülkemizde ‘felsefenin gelenekselleşmesi’ sürecinde önemli kilometre taşlarından biri olur ve hakiki eleştirilerin ortaya çıkmasına da vesile oluşturur.

Doğan Özlem-Güçlü Ateşoğlu
Mayıs 2006/Muğla

Doğan Özlem
1944 yılında İzmir’de doğdu. 1971-1974 arasında Almanya’da bulundu ve çeşitli işlerde çalıştı. Mezun olduğu bölümde 1974’te başlayıp daha sonra Max Weber’de Bilim ve Sosyoloji (1990) adıyla yayımlanan doktora tezini 1979’da ­tamamladı. Yükseköğrenimi ve doktora çalışması sırasında (1967-1979) Al­manya’da ve Türkiye’de işçi, büro memuru, sendikacı, muhasebeci ve yönetici olarak çalıştı. 1980’de, 36 yaşındayken, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’nde asistan olarak göreve başladı. 1988’de doçent, 1993’te profesör oldu. 2001’de kendi isteğiyle emekliye ayrıldıktan sonra, aynı yıl içerisinde Muğla Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’nde akademik hayata yeniden döndü. Halen Yeditepe Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’nde öğretim üyesi olarak çalışmalarını sürdürmektedir. 2004 yılında kendisi için Anlama ve Yorum: Doğan Özlem Armağan Kitabı hazırlanmış, 2005 yılında ise TÜBA-Türkiye Bilimler Akademisi Hizmet Ödülü’ ne lâyık görülmüştür.

Güçlü Ateşoğlu
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Felsefe Bölümü’nde öğretim üyesi olarak çalışmakta ve Baykuş: Felsefe Yazıları Dergisi’nin editörlüğünü sürdürmektedir.

Metin Bal
İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü’nden 1997’de mezun oldu. ODTÜ Felsefe Bölümü’ne sunduğu Kant estetiği konusundaki Kant’s Dichotomous Philosophy in The Critique of the Power of Judgement başlıklı teziyle 2002’de yüksek lisansını bitirdi. Doktorasını Ankara Üniversitesi Felsefe Bölümü’nde Martin Heidegger’in Sanat Anlayışında Varlık, Sanat Yapıtı ve İnsan Ara­sındaki İlişki başlıklı teziyle 2008’de tamamladı. 2012 yılında doçent unvanı verildi. Uzmanlık alanı estetik ve sanat felsefesidir.

Yasemin Çına
Lisans eğitimini ODTÜ Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü’nde yaptı. Klasik ve modern felsefe metinlerinden yapılmış birçok çevirisi bulunmaktadır.

Selahattin Hilav
1928’de İstanbul’da doğdu. İstanbul Erkek Li­sesi ve ardından İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü’nü bitirerek Sorbonne Üniversitesi’nde doktora yapmak üzere Fransa’ya gitti. Orada devrin ünlü filozof ve sosyologlarından dersler aldı. Lukács’ın Roman Teorisi üzerine tezini hazırlamak üzereyken babasının vefatı üzerine Türkiye’ye döndü. Çeşitli gazetelerde çalıştı, dergilerde yazıları yayımlandı ve özgün metinleri dilimize kazandırdı. Düşünce hayatımıza ‘yabancılaşma’, ‘Asya Tipi Üretim Tarzı’ gibi birçok kavram ve düşüncenin girmesine önayak oldu. 2005 yılındaki vefatına kadar kırkın üstünde çeviriye imza atmış ve ülkemizde felsefe geleneğinin yerleşmesine ve gelişmesine inkâr edilemez katkıları olmuştur. 2006 yılında anısına Selahattin Hilav’a Saygı adıyla bir de kitap hazırlanmıştır.

Ali Irgat
Mainz Johannes Gutenberg Üniversitesi’nde (Almanya) yapmış olduğu yüksek lisans eğitimi sırasında, felsefe ile birlik­te Germanistik (Alman Dili ve Edebiyatı) ve pedagoji okudu. Aris­toteles, Leibniz ve Dilthey üzerine kısa telif yazıları olan Ir­gat’ın, Aristoteles, Spinoza, Schelling, Mendelssohn, Nietzsche ve Heidegger’den yayımlanmış birçok makalesi bulunmaktadır.

Uluğ Nutku
Felsefe uğraşına 1957’de İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü’nde başladı. Aynı yerde 1968’de asistan, 1974’de doktor ve 1978’de doçent oldu. 1990’da Çukurova Üniversitesi’ne geçerek Felsefe Grubu Eğitimi Bölümü’nün Eğitim Fakültesi’nde ayrı bir birim olmasına katkıda bulundu. 1994’de Mersin Üniversitesi’ne Felsefe Bölümü oluşturma amacıyla geçti. Aynı yıl ­profesörlüğe yükseltildi. 2000’de Felsefe Bölümü oluşturulması ­amacıyla Cum­hu­riyet Üniversitesi’nde göreve başladı. İki yıl sonra ‘67 yaş haddi’nden emekli oldu ama orada daha 2,5 yıl ‘dışarıdan’ dersler verdi. Baykuş ve Felsefelogos dergileri yazarlarından olan Nut­ku’nun, İnsan Felsefesi Çalışmaları (1998), Felsefe ve Güncellik (2005), Daha Güncel Felsefe ve İnanmanın Felsefesi başlıklılı dört ­felsefe kitabı ile birlikte Ur Uruk Urşu: Şiir Damlası Tarih (2006) adlı bir şiir kitabı bulunmaktadır. 70. yaşgünü sebebiyle 2006 yılında Muğ­­la Üniversitesi Felsefe Bölümü’nde düzenlenen bir törenle ken­­disine Uluğ Nutku Armağanı takdim edilmiştir.