Akdeniz ve Akdeniz Dünyası - II

İkinci Bölüm
ORTAK KADERLER VE BÜTÜNSEL HAREKETLER

I. Ekonomiler: Yüzyılın Ölçüsü

1. Mekân; Bir Numaralı Düşman

2. İnsan Sayısı

3. Akdeniz Ekonomisinin Bir “Model”i Oluşturulabilir mi?

II. Ekonomiler: Değerli Madenler, Paralar ve Fiyatlar

1. Akdeniz ve Sudan Altını

2. Amerikan Gümüşü

3. Fiyat Artışları

III. Ekonomiler: Ticaret ve Taşıma

1. Karabiber Ticareti

2. Akdeniz Buğdayının Dengeleri ve Bunalımları

3. Ticaret ve Taşıma: Atlantik Yelkenlileri

IV. İmparatorluklar

1. İmparatorlukların Kökeni

2. Devletlerin Olanakları ve Zayıflıkları

V. Toplumlar

1. Bir Senyörlük Tepkisi

2. Burjuvazinin İhaneti

3. Sefalet ve Haydutluk

VI. Uygarlıklar

1. Uygarlıkların Hareketliliği ve Hareketsizliği

2. Uygarlıkların Dönüşümü

3. Bütün Uygarlıklara Karşı Bir Uygarlık: Yahudilerin Kaderi

4. Dışa Doğru Yayılımlar

VII. Savaş Biçimleri

1. Filo Savaşları ve Tahkim Edilmiş Sınırlar

2. Korsanlık, Büyük Savaşın Yardımcısı

VIII. Sonuç Yerine: Konjonktür ve Konjonktürler

Dizin

Bu eserin birinci bölümündeki amacımız mekândan hareketle tek­­rar, yavaşlık ve süreklilik olgularını açığa çıkarmaktı.

Hareketsiz olan veya hareketsiz görünen şeyleri araştırırken, ilke olarak 16. yüzyılın ikinci yarısıyla sınırlandırılmış bir soruşturmanın zamansal kalıplarını aşmakta ve zamanımız da dâhil başka dönemlerin tanıklıklarına başvurmakta tereddüt etmedik. Victor Bérard, Odysseus’un sunduğu manzaraları, kendi yaşadığı dönemdeki Akdeniz’in her yerinde görmüştür. Oysa yüzyılların ötesinde yeniden bulduğumuz şey, yalnızca Phaecian’ın adası Korfu ya da Lotophagoi’nin adası Cerbe değil çoğu zaman insandır, bizzat Odysseus’un kendisidir.

Bu uzun sürenin (longue durée) ötesinde ikinci bir kitap, tarihi daha bireyselleşmiş bir ritim içinde yakalamak üzere kendini dayatmaktadır: Bu, toplulukların, ortak kaderlerin, bütünsel hareketlerin tarihidir. Bir toplumsal tarih: Burada her şey insandan yola çıkmaktadır; Maurice Halbwachs’ın ifadesiyle, “nesneler”den değil insanlardan; ya da daha iyi bir ifadeyle, insanın nesnelerden hareketle inşa ettiği şeyler söz konusudur.

Aslında bu ikinci kitap çelişkili ifadelere karşılık vermektedir. Toplumsal yapılarla, yani aşınmaları uzun zaman alan mekanizmalarla ilgilenmektedir. Aynı zamanda bunların hareketleriyle de ilgilenmektedir. Ve nihai olarak, tarihçiliğin gündelik dilinde yapı ve konjonktür adı verilen hareketsizlik ve hareketli yavaşlık ile aşırı hız konularına da temas etmektedir. Bu iki gerçeklik, iktisatçıların bildiği üzere –ki bu noktada asıl ayırımı bunlara borçluyuz– değişkenlik ile sabitlik arasında sonsuz olarak parçalanan gündelik hayatta bir arada varolmaktadır.

Fakat bu emsalsiz gösteriye tek bir çabayla ulaşmak çok kolay değildir. Bölümlerimiz zorluğu parçalara ayırmışlardır ve birbiri ardına ekonomilere, devletlere, toplumlara, uygarlıklara, vazgeçilmez aracılara ve nihayet savaşın çeşitli biçimlerine ilişkin sorunları ele alacaklardır. Ancak okuyucu burada yanılgıya düşmemelidir. Bütün bunlar, birbiri ardına, tek bir adımla ulaşamayacağımız tekil bir anlama çabasına yöneliktir.

Aslında önemli bir kolaylık sağlayan bu bölümleme kendini dayatmaktadır. Zihinlerimiz için tatmin edici olmamakla birlikte, en az tekrarla en iyi açıklamaya izin vermesi koşuluyla, her “plan”ın bir değeri vardır.

Fernand Braudel (1902-1985)

Bir köy öğretmeninin oğludur. 1902’de Luméville-en-Ornois’da (Meuse) doğdu. Sorbonne’un tarih bölümünden 1923’te mezun oldu. Cezayir, Paris ve Brezilya’da dersler verdi. 1937’de Ecole Pratique des Hautes Etudes’ün müdürlüğüne getirildi. Nazilerin 1940’ta Fransa’yı işgali sırasında Fransız ordusunda teğmen olan Braudel, Almanlar tarafından yakalanarak Lübeck’te bir esir kampına gönderilmiş ve savaş bitimine kadar orada kalmıştır. Tarihçiler arasında büyük bir devrim yaratan La Méditerranée et le monde méditerranéen à l’époque de Philippe II (II. Felipe Döneminde Akdeniz ve Akdeniz Dünyası) adlı ünlü doktora çalışmasını esir kampında kaleme almıştır. Bu eseriyle Annales Okulu’nun; tarihi, küçük insanların tarihine dönüştürme çabasına ek olarak Braudel, coğrafi yapıları, iklimi, gündelik hayatta kullanılan her türlü araç gereci tarihin öznesi haline getirmiş, zaman ve mekân algısını köklü biçimde değiştirmiştir. Braudel, 1946 yılında Marc Bloch ve Lucien Febvre’in kurduğu Annales dergisinin yayın kuruluna ve 1949 yılında ise Collège de France’a seçildi. 1962’de Maison Sciences de l’Homme’un yöneticisi oldu. Diğer üç ciltlik ünlü eseri Civilisation Matérielle et Capitalisme (Maddi Uygarlık ve Kapitalizm) 1979’da yayımlandı. L’Identité de la France (Fransa’nın Kimliği) adlı kitabını tamamlayamadan 1985’te yaşamını yitirdi.