Biyoloji Biliminden Toplumsal Dünyaya Bakmak: Bir Bilim Sosyolojisi Çalışması

Önsöz

Giriş: Türkiye’de Bilim Sosyolojisine Dair Konum Alışlar

1. Bölüm: Doğa Biliminden Toplumun Bilimine

Kuruluş Aşamasında Bir Bilim ve Epistemolojik Dayanakları

C. P. Snow ve İki Kültür Tartışması

2. Bölüm: Biyologların Bilim Dedikleri

‘Bilim İnsanı’ Anlayışları: Bilimsel Normlardan Ne Anlıyorlar?

‘Bilim’ Anlayışları: Nesneleriyle Nasıl İlişki Kuruyorlar?

     Ekoller

     Bilimsel İlerleme

     Bilimsel Bilginin Yapısı

          Geçişli ve Geçişsiz Boyutlar

          Evrensellik ve Zaman-Mekân Bağımlılığı

          Açık-Kapalı Sistemler

     Doğa-Bilim İlişkisi

3. Bölüm: Biyologların Nazarında Toplum ve Bilimi

‘Toplum’ Anlayışları: Bilimi Toplumla Nasıl İlişkilendiriyorlar?

     Toplum Tanımı

     Toplum ve Canlı

     Bilim-Toplum İlişkisi

          Teknolojik Bilgi-Bilimsel Bilgi

          Toplumun Bilime Etkisi

     Evrim, Biyolojik Evrim, Toplumsal Evrim

‘Sosyoloji’ Anlayışları: Toplumu Bilimle Nasıl İlişkilendiriyorlar?

     Sosyolojinin Topluma Etkisi

     Sosyolojik Bilginin Yapısı

          Sosyolojik Bilginin Nesnelliği

          Sosyolojinin Uzam-Zaman Bağımlılığı

          Toplum Geçişsiz Bir Nesne midir?

     Sosyoloji-Biyoloji İlişkisi

          Biyolojinin Sosyolojiye Üstünlüğü

          Sosyoloji ve Biyoloji Arasında Ortak Bir Yaklaşım ve Ortak Bir Çatının Olanaklılığı

          Sosyobiyoloji

Sonuç

Ek: Saha Notları

Kaynakça

ÖNSÖZ

Elinizdeki çalışma, bir grup doktora öğrencisinin “Bilgi Sosyolojisinde İleri Tartışmalar” dersinin konuları ve araştırma notlarından hareketle ortaya koyduğu ve sonrasında alan araştırmasıyla desteklenmiş bir çalışmadır. Söz konusu çalışmada ilkin genel bilim sosyolojisi tartışmalarına, bu tartışmaların günümüzdeki durumuna ve Türkiye’deki yansımalarına odaklanılmıştır. Ancak çalışma ilerlerken, kendisi de bir bilim olan sosyolojinin söz konusu tartışmalardaki yerine ilişkin sorgulama olmadan, bilim sosyolojisi çalışmalarının havada kalacağına dair bir gerçeklikle karşı karşıya kalınmıştır. Zira bir refleksivitenin ürünü olan sosyolojinin doğuş ânı ve bilimlerle olan ilişkisi hiç olmadığı kadar güncelliğini korumakta ve bu konunun bilim sosyolojisi alanına nihayetinde eklemlenmesi gerekmektedir. Böylece, daha en başından konusu belli olan ve ontolojik olarak belirli bir noktadan hareket eden sosyolojinin, doğuş ânından itibaren bilfiil mustarip olduğu epistemolojik ve metodolojik sorunsallar bir kez daha tartışmaya açılmıştır. Bu nedenle sosyoloji ve onun diğer bilimlerle ilişkisi başta olmak üzere bilim sosyolojisinin var oluş ­koşullarını oluşturan tartışmalar bir kez daha ele alınmış ve bu noktadan sonra sosyolojiyi ilk elden etkileyen bilimlerden olan biyolojiye odaklanılmıştır.

Söz konusu bu yönelim hem tarihsel bir ilişkinin günümüzdeki halini ortaya koymak hem de bilimler arası ilişkilerin mahiyetini anlamak için önemli bir hedef olarak belirlenmiştir. Bu nedenle biyoloji ve sosyoloji alanında etkili olabilecek bir yaklaşım benimsenmeye çalışılmış ve çalışma felsefi zeminini transandantal realizme dayandırmıştır. Alan araştırmasının gerekliliğinden hareketle –Türkiye’de bilim yapılan en önemli kurumlar olan– üniversitelerin biyoloji bölümleri taranmış ve çalışmayı destekleyebilecek kriterlerden hareketle sekiz üniversiteye gidilmiştir. Derinlemesine görüşme tekniğinden hareketle elde edilen veriler betimsel analizle ortaya konmuş ve elde edilen sonuçlar alan deneyimleri de göz önünde bulundurularak yorumlanmıştır. Bu çalışmanın, doğa bilimleri alanının bir parçası olan biyoloji bilimi ve sosyal bilimler alanının bir parçası olan sosyoloji bilimi arasında oluşturmaya çalıştığı diyalog zemininin, ileride bu iki alanın yer aldığı olası disiplinlerarası çalışmaların kurgulanması hususunda yardımcı olacağına inanılmaktadır. Çalışma, Türkiye’deki bilim sosyolojisi literatürünün büyük ölçüde salt teorik tartışmalardan ibaret yapısı dikkate alındığında, ilgili literatürde hissedilen saha araştırması ihtiyacını gidermede bir başlangıç olma hedefindedir.

Bu çalışma Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından 16/085 proje numarası ile desteklenmiştir. Bilimsel Araştırma Koordinasyon Birimi’ne desteğinden ötürü teşekkür ederiz. Ayrıca yürütücülüğünü Doç. Dr. Vefa Saygın Öğütle’nin yaptığı bu projeye araştırmacı olarak katkılarını sunan Dr. Öğr. Üyesi Sibel Ezgin Ağıllı’ya, Arş. Gör. Dr. Ebru Açık Turğuter’e, Taylan Banguoğlu’na ve Ümmü Bulut’a sonsuz teşekkürler.

Muğla, 2019