Yeterli Temel İlkesinin Dörtlü Kökü Üzerine

Önsöz

İlkin 1813 senesinde ortaya çıkan ve doktora derecemi aldığım temel felsefe hakkındaki bu inceleme, o günden bu yana bütün sistemimin altyapısını oluşturmaktadır. Tam da bunun için baskı dışı kalmamalıdır; oysa son dört yıldır durum benim bilgim dışında böyle olmuştur.

Ne var ki böylesine bir gençlik eserini şimdi bütün kusur ve hataları ile tekrar dünyaya sunmak da bana sorumsuzca görünüyor. Zira bunu düzeltmemin mümkün olmayacağı zamanların çok da uzak olmadığının farkındayım; fakat zamanla benim gerçek etkimin ortaya çıkacağı çağ da gelecek ve bu etki uzun olacaktır. Bu konuda beni Seneca’nın tamamen ikna olduğum şu vaadi teselli etmektedir: “etiamsi omnibus tecum viventibus silentium livor indixerit; venient qui sine offensa, sine gratia judicent” (ep. 79). Bu nedenle, mevcut gençlik çalışmama mümkün olduğunca yardımcı oldum; hatta yaşamın kısalığı ve belirsizliği göz önüne alındığında yirmi altı yaşında yazmış olduğum bu eseri altmışımda hâlâ düzeltebiliyor oluşumu başıma konan bir talih kuşu gibi görmeliyim.

Şimdi bunu yaparken planım, gençlik halime hoşgörü ile yaklaşıp mümkün olduğu kadar onun sözünü sonuna kadar söylemesi ve özgürce konuşmasına fırsat vermektir. Fakat onun yanlış ya da fazla bir şey söylediği veya en iyi olanı kenara koyduğu her an ona müdahale etmek zorunda kaldım ve genelde de durum böyle oldu. Bu nedenle belki de birçokları yaşlı birinin, genç bir adamın kitabını yüksek sesle okurken, konuyla ilgili kendi sözünü söylemek için bu kitabı sıkça kapatmasına benzer bir izlenim edineceklerdir. Çok uzun bir süre sonra geliştirilen bu tür bir eserin, tekrar aynı bütünlüğü ve ahengi talep edemeyeceğini öngörmek kolaydır. Hatta üslup ve işleyişte öylesine belirgin bir fark kendini gösterecektir ki sezgi dolu okur yaşlı adamın mı yoksa gencin mi konuştuğuna dair asla şüpheye düşmeyecektir. Zira felsefe ile iştigal eden herkesin hakikat haricinde hiçbir şeyle ilgilenmeyeceğine ve sonuç olarak da hakikati ilerleten herhangi birinin bunlar tarafından kabul göreceğine hâlâ büyük bir ciddiyetle inanacak kadar saf olduğu için konusunu güvenle işleyen genç adamın yumuşak, alçakgönüllü ses tonu ile; nihayet bir grup tüccar ve itaatkâr dalkavuğun asil (!) cemiyetine düşmüş olduğunu ve böylelerinin neleri amaçladıklarını fark eden yaşlı adamın sert ve bazen iğneleyici ses tonu arasında elbette dağlar kadar fark olacaktır. Gerçekten de şimdi onun tüm gözeneklerinden öfke fışkırırsa, hakkaniyetli okur onu suçlamayacaktır; zira netice okura, hâlihazırda hakikat için çabalamaktan sürekli bahsedilirken bir yandan da gözler her zaman yüce otoritelerin niyetlerine sabitlendiğinde ve “e quovis ligno fit Mercurius” sözü filozoflara kadar yayılıp böylece Hegel gibi beceriksiz bir şarlatanın bile bu şekilde güvenle etiketlendiğinde ne olduğunu öğretmemiş midir? Alman felsefesi tam da bu şekilde aşağılamayla yüklüdür, yurtdışında alay konusudur, dürüst bilimler tarafından kendini dün birisine yarın ötekine kirli para için veren bir fahişe gibi itilmektedir; ve şu anki eğitimli nesillerin zihinleri de Hegelci zırvalıklarla bulanmıştır: Bunlar, Basilisk’in yumurtladığı bayağı materyalizmin kurbanı olmuş şekilde hem düşünce üretemiyorlar hem de kaba ve aptallaşmışlar. Yolları açık olsun! Ben kendi konuma geri dönüyorum.

Okur bu yüzden ton farklarını kabul etmelidir çünkü burada ana eserimde yapmış olduğum gibi sonradan eklemeler yapamadım. Dolayısıyla yirmi altı ve altmış yaşımda ne yazdığımın bir önemi yok. Önemli olan kişinin sağlam, sıkı ve doğru bir şeyler öğrenebileceği bu birkaç sayfalık küçük kitaptan yön tayin edebilmesi, sağlam bir zemin kazanması ve felsefe yapmanın temel kavramları ile ilgili açıklığa kavuşmasıdır. Benim umduğum budur. Hatta birçok parçanın şimdi aldığı genişleme ile tüm idrak yetisi için kapsamlı bir teori bile ortaya çıkmaktadır zira teori daima yalnızca yeterli temel ilkesinden ilerleyip konuyu yeni ve özel bir yönde geliştirmekte fakat daha sonra İsteme ve Tasavvur Olarak Dünya’nın birinci kitabı, bu kitabın ikinci cildinin alakalı bölümleri ve “Kant Felsefesinin Eleştirisi” ile tamlığa kavuşmaktadır.

Frankfurt a. M.,
Eylül 1847

Arthur Schopenhauer (22 Şubat 1788 - 21 Eylül 1860)

Alman filozof. Varlıklı bir ailede dünyaya geldi. 1809 yılında Göttingen Üniversitesi’ne tıp öğrencisi olarak girdi, sonrasında aynı üniversitede beşerî bilimler alanında eğitimini sürdürdü. Bu yıllarda Platon ve Kant’ın düşüncelerini derinlemesine inceledi. 1811 yılında Berlin Üniversitesi’nde Fichte ve Schleiermacher’in derslerini takip etti. 1813-1814 yıllarında Goethe ile yakın bir dostluk kurdu. Bu yıllarda Doğu düşüncesi ve Hint öğretilerine ilgi duydu. Yaşamının son yıllarını Frankfurt’ta geçirdi, üniversite profesörlüğünden ayrıldı ve münzevi bir yaşam sürdü. Düşüncesinin merkezinde ilk basımı 1819 tarihli İsteme ve Tasavvur Olarak Dünya vardır. Diğer kitapları buradaki düşünceler etrafında dönmektedir. Bu kitapta varlığın bütüncül bir resmi sunulmaktadır. Bu bütüncül resim ise –günümüz uygarlığını geliştiren pek çok düşünür, sanatçı, yazar ve bilim insanını etkilemesinin yanında– akademinin sınırlarını aşan bir güce sahiptir. Varoluşçuluktan Freudculuğa birçok akım ve düşünür Schopenhauer’ın başyapıtı İsteme ve Tasavvur Olarak Dünya’dan derin bir şekilde etkilenmiştir. Schopenhauer’ın diğer eserleri Yeterli Temel İlkesinin Dörtlü Kökü Üzerine (1813), Görme ve Renkler (1816), Doğadaki İsteme Üzerine (1836), Etiğin İki Temel Problemi (1841), Parerga ve Paralipomena’dır (1851). Bunların dışında Schopenhauer’ın, yayınevleri tarafından reddedilmiş olan Hume’un din ile ilgili eserleri ile Gracián’ın eserlerini Almancaya, Kant’ın eserlerini de İngilizceye çevirme girişimleri olmuştur. Gracián’dan Almancaya yapmış olduğu çevirisi ölümünden sonra yayımlanır. Berlin Bilimler Akademisi Schopenhauer’ı 1858 yılında üyeliğe davet eder. Schopenhauer bu teklifi reddeder. 1860 yılında Frankfurt’ta ölür.

Abdullah Onur Aktaş (d. 1979)

Lisans eğitimini ODTÜ İstatistik Bölümünde, yüksek lisans ve doktora eğitimini ODTÜ Felsefe Bölümünde tamamladı. Doktora çalışmaları sırasında Johannes Gutenberg Üniversitesi Schopenhauer Araştırmalar Merkezi’nde bulundu. Şu an Çankırı Karatekin Üniversitesi Felsefe Bölümü’nde öğretim üyesidir. Çeşitli ulusal ve uluslararası dergilerde makalelerinin yanında Aynılığın Tekrarından Biricikliğin Büyüsüne (İstanbul: Yeni İnsan, 2016) ve Nietzsche ve Dil (İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi, 2017) başlıklı iki kitabı bulunmaktadır. Schopenhauer’ın İsteme ve Tasavur Olarak Dünya kitabının çevirisi 2020 yılında Doğu Batı Yayınları tarafından yayımlanmıştır.