-
Stokta Yok
Şamanlık inanç sistemi, kökeni ve temel özellikleriyle, tek tek kandaş topluluklar bakımından ve hayat tarzı olarak kandaş toplum bakımından arkaik bir asla dayanır; dünya gelişimi bakımından tarihöncesi’ne aittir; yeryüzünde hiçbir uygarlığın (medeniyet) mevcut olmadığı dönemin ürünüdür ve societas’la bütünleşir. Hattâ, şamanlığın oluşum serüveni, takvimsel zaman bakımından, uygarlığın doğuşundan (Mezopotamya-Sümer) en az 20.000 ilâ 25.000 yıl öncesinde başlar.
Orta Asya şamanlığı, bütün ilkel toplulukların inançlarıyla aynı temellere dayanan; uyguladığı “teknik”ler itibariyle Kuzey Amerika, Güney Amerika, Avustralya ve dünyanın bütün yörelerine yayılmış ilkel-kandaş topluluklardaki pratiklerle örtüşen; özel olarak coğrafya üretici gücü doğrultusunda oluşmuş bulunan; avcılığın geçim tarzıyla köklenmiş; gelişimi itibariyle avcılığın manevî mirasını devralmış olan Asya göçebeliğinin ayrılmaz bir tamamlayıcısı olmuş; kandaşlığın toplu eylemini simgeleştirerek bir Tarih gücü hâline getirmiş temel inanç sistemidir.
Eski Türk Toplumu Üzerine İncelemeler, Türkçede bu alanda üretilmiş az sayıdaki telif çalışmalardan biridir. Yapıt boyunca, Orta Asya ve eski Türk toplumunun gelişim-değişim dinamikleri çok canlı biçimde ele alınırken, antropoloji ve siyaset biliminin zengin örneklerine de tanıklık edilmektedir.
Anahan (anaerkil) örgütlenmenin esasları, şamanlığın toplum yapısındaki yeri ve bugüne uzanan etkileri, Türklerde inanç, eylem ve davranış biçimlerinin kökenleri, Türk toplumu hakkında kanıksanmış kimi tezlerin çürütülmesi ve bazı yeni tezlerin değerlendirilmesi “han/hakan” terim-kavram’ının gerisinde yatan toplumsal gerçekliğin zaman içindeki değişimi, kitapta işlenen bazı konular arasındadır.
Sedat Simavi Sosyal Bilimler Ödülü’nü almış bulunan eser, özellikle, “devlet” konusu ile ilgili olarak, çeşitli tarih-dışı eğilimleri sergilemesi ve eleştirmesiyle de dikkat çekicidir.
- Yazar: Ümit Hassan
- Kitabın Başlığı: Eski Türk Toplumu Üzerine İncelemeler
- Yayına Hazırlayan: Taşkın Takış
- Kapak Tasarımı: Mr. Z & Z
- Kapak Resmi: Vasily Vereshchagin, “Bayramlık kıyafetleriyle sohbet eden Taşkentli dervişler”, 1870
- Dizi Bilgisi: Doğu Batı Yayınları - 46; Tarih Dizisi - 8
- Basım Bilgileri: 5. Basım / Eylül 2015 [1. Basım / 1986 Verso Yayıncılık, 2. Basım / Temmuz 2009]
- Sayfa Sayısı: 331
- ISBN: 978-975-8717-50-7
- Boyutları: 15,5 x 23,5
Sunuş
Birinci
Bölüm
Eski
Türklerde Kabile Örgütlenmesi: Abdülkadir İnan ve Sadri Maksudi Arsal Üzerine
I. Kapsam
II. Anahanlık Kökeninin ve Kabile Örgütlenmesinin İncelenmesinde Metod Sorunları
III. Gens Örgütü ve Türkler
IV. “Türk Etnolojisini İlgilendiren Terimler Üzerine”
İkinci Bölüm
Örgüt-İnanç
İlişkisi Açısından Eski Türklerde Şamanlık
I. Somut Tarihte Şamanlık
A. Giriş
1. Köken ve Değişim
2. Göçebe Hayat Tarzı ve
Şamanlık
B.
Tarihöncesinden Yazılı Tarihe Şamanlık
1. Özet Gelişim
2. Tarihöncesi Temeli ve Uygarlık
II. Türklerde ve Asya
Kandaşlığında Şamanî İnanç Sistemi
A. Genel Nitelikler
1. Hayat Tarzının
Kavimler-Arası Genelliği
2. Şaman Tip(ler)i
3. Anahanlık Kökeni
B.
İnançlar ve Değişim
1. Efsaneler
2. “Yer” ve “Gök”
Kavrayışı
C.
Kültler: Örgüt Kutsallığının Temelleri
1. Genel
2. Orman Kültü: İnanç
Temeli ve Boyutları
3. Dağ Kültü: İnanç
Temeli, Uzantıları ve Yönetim’e Açılış
D.
Şamanî Kalıntılar
1. Geleneklerin
Görenekleşmesi
2. Çağdaş Kalıntıların
Tarihsel Anlamı
3. Örgüt Temeline
Dayalı Bir Kalıntı: Rakı İçme Örneği
Üçüncü Bölüm
Kabileden
Devlete Geçişte Töre ve Değişim
I. Tör Kavramı: Töre’nin
Kökenleri
A.
Töz: Genel Niteliği
1. İnanç-Örgüt
İlişkisinin Kavram-Terimlerde Odaklaşması
2. Eski İnanç
Sisteminin Değişik Biçimlerde Yeniden Canlanışı
3. Değişim Boyutları
B.
Töz ve Tör(e)
1. Totem-Kökenlilik
2. Babahanlığın
Önşartları
3. Tör(e) “Ceddi Âlâ” ile
Soy Kültünün Örgütsel Sonuçları
4. Göçebe
Fetihçiliğinin Simgel Değerleri
II. Alâmetler ve Uran:
Potansiyel Eylem ve Eylem
A. Alâmetler:
Yönetim “Teknik”lerinin Temelleri
1. Eski Geleneklerden
Yararlanma: İnanç Sisteminin Yeni Formu
2. Ant ve Kargış:
Kandaşlık Töreninde Örgütsellik
3. Alp: Örgüt Kişisi-Savaş-İşi
Uzmanı
4. Beçkem ve Tuğ: Kandaşlığın
Askerî Alâmetleri
B.
Uran’ın Klasik Örneği: Şiâr
1. Göçebelerde Eylem ve
Parola: Şiâr
2. ‘Klasik’ Şiâr: Arap
Örneği
C.
Uran: Türklerde Şiâr
1. Töre ve Uran
2. Uran: Kabile
Toplumunda Toplu Eylem Simgesi
Dördüncü Bölüm
Khan Devlet
Yöneticisi mi, Kandaşlığın Lideri mi, Yoksa Kandaşlık Bağının Kendisi miydi?
I. Dilsel Özellikler ve
Khan’ın Temelleri
A.
Dilsel Özelliklerin Teorik Boyutları
1. Giriş
2. Lehçelerin Yayılma
Tarzı ve Tasnifi
3. Metodolojik Konum
B.
Khan’ın Temelleri
1. Anahanlık Kökeni
2. Örgütsellik
3. Değişkenlik
II. Khan’ın Mahiyeti
A.
Temel Görünüm
1. Hayat Tarzı İlişkisi
2. Manevi Esas
B.
Boyutlar
1. Kültler ve Örgüt
2. Kavramsal Düzey
C.
Somut Tarihte Konfederatif Platform
III. Araştırma ve
Yorumlarda Khan
A.
“Unvan” Olarak Sınırlamalar
1. Konum
2. –Sırf– Unvana
İndirgeme (Shiratori)
3. Zamanca Tesbit (Laszlo)
B.
Filoloji ve Tarih Araştırmalarında “Khan” Terimi
1. Konum
2. Çin Kaynaklarında
Khan (Eberhard)
C. Yönetim ve Khan
1. Konum
2. Bir Tarih Çerçevesi
(Ögel)
3. “Shan-Yü” ve Khan
D.
“Tarkhan”dan “Hakan”a Örgütsel Gelişim
1. “Tarkhan” ve Kabile
2. Kandaş Birliklerden
Devlete Geçiş Tartışması (Togan)
Sonsöz
Dergi İsimleri Kısaltmaları
Kaynakça
Dizin
Ümit Hassan
Ümit Hassan, 2009’da, ‘kamusal’ alanda kırk dört, öğreticilik mesleğinde kırk bir (buçuk) yılını tamamladı. Bunun her yılını, her yarıyılı ders vererek geçirdi. Kendi deyişiyle, “çok sayıda, değişik (ve dağınık) ders verme ‘iş’inde” hiç ara vermediği için olacak, “rekor sahibi”.
T.C. Ziraat Bankası’nda dört yıl ve Mülkiye’de yirmi bir yıl (bunlar bir hayli örtüşür); ODTÜ’de altı yıl; Güzelim Kıbrıs’ta, Yakın Doğu Üniversitesi’nde on yedi yıl yaşadı.
Öğrencileri, eşi, kızı, torunu, oğuldâmâdı, arkadaşları, nice sevdikleri var. Resim yapamadığı ve bilhâssa, maça gidemediği için hayıflanıyor.
