Felsefeye Giriş

Mengüşoğlu Külliyatını Sunuş

İkinci Baskıya Önsöz

I. Çeşitli Felsefe Disiplinlerinin Fenomenolojik Bir Betimi

II. Bilim Teorisi

Bilimlerin Sınıflandırılması ve Yöntem Problemi

W. Windelband’a Göre Bilimlerin Sınıflandırılması

W. Dilthey’a Göre Bilimlerin Sınıflandırılması

Bilimlerin Ontolojik Sınıflandırılması

III. Bilgi Teorisi

Bilgi Fenomeni

     Bilgi Fenomeninin Betimi

     Özne ve Nesnenin Varlık Karakteri

     Özne-Nesne Bağından Ortaya Çıkan Felsefe Teorileri

Bilgi Aktları

     Algı Aktı

     Düşünme Aktı

     Anlama Aktı

Açıklama

Bilgi Aktlarının Başarısı

     Aktların Sağladığı Bilginin Niteliği

     Apriori Bilginin Temellendirilmesi Üzerine Felsefi Görüşler

     Ontolojik Görüş Bakımından Apriori, Aposteriori Bilgi

     Bilgi Aktlarının Nesneye Uygun Gelmesi ya da Gelmemesi (Hakikat-Hata Problemi)

     Hakikatin “Bir”liği ve “Mutlak”lığı

     Aşkın ve İçkin Hakikat

     Bilgi Aktları ile Nesne Arasındaki Uygunluğun İşareti (Hakikat Ölçütü)

Bilgi-Aktlarının Amacı: Bilgide Araştırma ve İlerleme Problemi

IV. Mantık

Mantığın Araştırma Alanının Sınırlandırılması ve Düşünce ile Düşünme Arasındaki Bağ

Mantık Üzerine Yanlış Görüşler

Mantığın İlkeleri

Yargının Öğeleri, Yargılardan Çıkarılan Sonuçlar, Kavramlar

V. Ontoloji

Ontolojinin Genel Bir Betimi

     Ontolojinin Görevi ve Ontoloji Kavramı

     Varlık-Fenomenleri

     Ontolojik Tavırla Bilimsel Tavır Arasındaki İlişki

Ontolojinin Araştırma Alanının Sınırlandırılması

     Varlık İlkeleri

     Varlık Türlerinin Betimi

     Real Varlıkla İdeal Varlığın Veriliş Tarzları

     Varlık-Tarzları/Modaliteleri

Eski ve Yeni Ontoloji

     Eski ve Yeni Ontolojinin Kısaca Karşılaştırılması

     Eski Ontoloji ile Mantık Arasındaki İlişki

     Yeni ve Eski Ontoloji Arasında Özel Bir Yer Alan “Öz Ontolojisi”

     Varolanı “Varoluş” ve “Hiçlik” Olarak Gören Metafiziksel Ontoloji

VI. Doğa Felsefesi

Doğa Felsefesinin Doğuşu

Cansız Varlıkla Canlı Varlık Arasındaki Bağ

Doğa Kategorileri

VII. Tarihsel Varlık Alanının Felsefesi

Tarihsel Varlık Alanı ve İlkeleri

Tarihsel Varlık Alanını Yöneten İlkeler

     Zaman Kategorisi

     Mekân Kategorisi

     Kalıtsal Özellikler Kategorisi

     Nedensellik Kategorisi

     Karşılıklı Etki Kategorisi

     Görüş Tarzı Kategorisi

     Eğitim Kategorisi

     Gelenek Kategorisi

     Değerlerin Belirlenimi

     Oluş Kategorisi

VIII. Sanat Felsefesi

Estetik ve Sanat Felsefesi

Bilgi ve Sanat

Çağların Sanat Özellikleri

Sanattaki “İzm”lerin Anlamı

Sanatın Sağladığı Bilgiye Somut, Bilim ve Felsefe Bilgisine Soyut Denilmesinin Nedeni

Sanattaki Gerçekleştirme İşlevi

Sanatla Hayat Arasındaki Bağ

IX. Dil Felsefesi

Dil Felsefesinin Problem Alanı

Dilin Varlık Yapısı, Dil ile Varlık Dünyası, Dil ile İnsan Başarıları Arasındaki Bağlar

Bir Olanaklar Alanı Olarak Dil

Dil ile Hayat, Dil ile Öznel Düzlem Arasındaki Bağ

Dilin İnsan için Anlamı

Dil Üzerine Teoriler

X. Felsefi Antropoloji

Felsefi Antropolojinin Problem Alanının Kısa Betimi

Zamanımızdaki Antropolojik Teorilerden Bazıları

Ontolojik Temellerden Kalkan Felsefi Antropoloji

XI. Ethik

Ethiğin Problem Alanı

Ethik Tarihinde Ortaya Atılan Önemli Görüşler

Antropolojik ve Ontolojik Temellere Dayanan Ethik

XII. Hukuk ve Devlet Felsefesi

Devlet ve Hukuk Felsefesinin Problem ve Fenomen Alanı

Devlet ve Hukuk Fenomenleri Hakkında Ortaya Atılan Kurgusal Görüşler

Antropolojik-Ontolojik Temellerden Hareket Eden Devlet ve Hukuk Felsefesi

XIII. Din Felsefesi

Kurgusal Bir Problem Olarak Din

Din Felsefesinin Fenomen ve Problemleri

XIV. Metafizik

Eski Metafizik

Problem Metafiziği

XV. Problem Olarak Felsefe Tarihi

Tarih

Bilim ve Felsefe Tarihinin Özellikleri

Felsefe Tarihinin Karşılaştığı Güçlükler

Felsefe Tarihinin Doğru Yolda Yürümesine Engel Olan Etkenler

Dizin

Takiyettin Mengüşoğlu (1908-1984)

Türkiye’de felsefenin kurucu isimlerindendir. 1928’de Sivas Lisesi’ni bitirdi. Aynı yıl Avrupa’da eğitim göreceklerin katıldığı sınavda başarılı olarak Almanya’nın Thüringen şehrindeki Schulpforta’ya gitti. Bu okul Fichte, Ranke, Nietzsche gibi ünlülerin eğitim aldıkları bir gymnasium –üstlise– idi. Başarısı üzerine Göttingen Üniversitesi’nde doktora çalışması için Moritz Gei­ger’e başvurdu. Fakat Nazi tehlikesi yüzünden Almanya’da kaçmak zorunda kalan Yahudi kökenli Geiger’in tavsiye mektubuyla Berlin’e, Nicolai Hartmann’ın yanına gitti. Burada psikolog Prof. Köhler diğer bir mantıkçı olan Prof. Maier, kültür felsefecisi Prof. Sprangler’in derslerini takip etti. Yoğunluk olarak Hartmann’ın sahası olan, mantık, bilgi, teorisi, tarih felsefesi, etik ve doğa felsefesi için felsefe doktorasında gerekli görülen Latince ve Yunancayı öğrendi. Husserl ve Scheler’de Bilinebilirliğin Sınırları (Über die Grenzen der Erkennbarkeit bei Husserl und Scheler) başlıklı tezini 1937’de tamamladı. Aynı yıl Umumi Felsefe ve Mantık asistanı olarak İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ne girdi. 1942’de “Nicolai Hartmann’ın 20. Asır Felsefesindeki Yeri” yazısı doçentlik tezi olarak kabul edildi. 1953’te profesör oldu ve Sistematik Felsefe Kürsüsü’nün başına geçti. 1961-62 yıllarında Almanya’nın Tübingen Üniversitesi’nde misafir profesör olarak çalıştı. 1968’de kürsüyü Sistematik Felsefe ve Mantık’a çevirdi ve kendine özgü bir insan felsefesi ve felsefi antropoloji bakış açısını Türkiye’ye kazandırdı.

Doğu Batı Yayınları’ndaki diğer eserleri:  Kant ve ­Scheler’de İnsan Prob­lemi (2014), İnsan Felsefesi (2015), Fenomenoloji ve Nicolai Hartmann (2021). Çevirileri: Kant’ın Felsefesi, Heinz Heimsoeth (2007), Felsefenin Temel Disiplinleri, Heinz Heimsoeth (2007).