Hyperion: Yunanistan’da Bir Münzevi

ÖNSÖZ

Bu kitap umarım Almanların sevgisini kazanır. Ama korkuyorum ki birileri bunu anlatının özüyle gereğinden çok ilgilenmek üzere okuyacaktır; bu arada öbürleri çok hafife alacaklar ve bunların her ikisi de kitabı anlamayacaklar.

Bitkimi yalnızca koklayan da onu yalnızca bilgi edinmek için koparan da tanımaz.

Belli bir karakterin içine düştüğü açmazları çözmek, ne salt düşünmek ne de boş bir keyif almak içindir.

Olayların geçtiği yer, yeni değil. İtiraf edeyim ki bir kere­sinde ben de yeterince çocukluk ederek kitapta bu konuda bir değişikliğe gitmeye kalktım, ama sonunda emin oldum: Hyperion’un hüzünlü karakterine en uygunu buydu ve halkın muhtemel kanaatinin beni aşırı şekilde yumuşatmış olmasından utanıyordum.

Bu planı değerlendirmek şimdilik herkesin harcı değil; bunun için üzgünüm. Ama ikinci cilt, elden geldiğince çabuk ta­mamlanmalı.

Hölderlin

ÇEVİRENİN ÖNSÖZÜ

Hyperion, Friedrich Hölderlin’in üzerinde tekrar tekrar çalıştığı, tek romanıdır. 1770-1825 yılları arasında yaşayan Hölderlin, bu eserinde Alman Romantizmi’nin olduğu kadar Klasisizmi’nin de felsefi özelliklerini ilginç bir potada eritmiş gibidir. Romantizm filozoflarından Fichte’nin “Ich–Philosofie”si (Ben-felsefesi), Klasisizm’in Antik Yunan’a ilgisi, çeşitli motif ve figürlerde kendini göstermektedir. Roman kişilerinin adlarında bile fark edilir bu. Merkez figürün adı Hyperion mesela güneş tanrısının ikinci adıdır ve “aşkın” olma özelliğini de içerir. Hyperion’un Bellarmin’e yazdığı mektuplar ve sevgilisi Diotima ile mektuplaşmaları, eserin “Briefroman” (Mektup-roman) kurgusunun temelidir. Ama anlatımdaki farklı zaman katmanları, bu kurgudaki derinliği hissettiren niteliktedir. Öte yandan romanın içeriği, “Bildungsroman”ı “eğitici” kişilere ve onların biçimleyiciliğini yaşayan, âdeta öğrenci durumundaki Hyperion’un gelişimine işaret eder. Hölderlin’in kendisi de romanının Bildungsroman kurgusunu vurgulamıştır. Hyperion’un hayat çizgisinde yeri olan eğiticiler Adamas’tır, Alabanda’dır, Diotima’dır. Bu üç figürün arasında Diotima, Hyperion’u yakından tanıyan, onun içindeki şairlik tohumlarını önemseyen ve önemseten genç ama olgun sevgilidir. Adamas’ta Antikite’nin ölümsüz kişilerine duyulacak hayranlık, Alabanda’da eylemcilik ruhunu benimsetme aşamaları, çocukluk ve gençlik dönemlerine karşılık gelmektedir. Tabiat sevgisi, aşkınlığa götüren etken gibidir. Diotima yaşantısı ve Diotima’nın ölümü, Hyperion’u ölüm-tabiat ilişkisi üzerine düşünmeye iter. Diotima’da güzellik ve eğiticilik üzerine fikirler, Schiller’in Estetik Eğitim ilkesi, halkı eğitme misyonunun şairlikle bağıntısı dile gelmektedir.

Hyperion’un olgunlaşma sürecindeki son aşama, hayatın özü olan, karşıtlıkları, anlayışta ve huzurda birleştirmektir ki bu da romanın altbaşlığı olan “Eremit in Griechenland”da (Yunanistan’da Bir Münzevi) ifadesini bulmuştur.

Eserin “şimdi”si, 18. yüzyıldaki Yunan ayaklanması iken ve Hyperion’un gençlik serüveni anlamını taşırken münzeviliği seçtiği olgunluk aşaması, felsefi yanı ağır basan bir zirvedir.

Gürsel Aytaç