Şiirler

Sunuş

Giriş

Şiirler

Açıklamalar

Sunuş

Catullus’un ilk okuduğum şiiri kardeşinin ölümü üzerine yazdığı ağıt oldu. Bunu ozanın ünlendiği aşk şiirleri izledi. Latincede çömezlik dönemimde bunlardan birkaçını ve ilk gözağrımı çevirdim, sonraları sıra gözetmeksizin geri kalanları. Bütünü Kültür Bakanlığı tarafından basıldı (Gaius Valerius Catullus, Şiirler, Çeviren: Güngör Varınlıoğlu, Kültür Bakanlığı Yayınları Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1978). Ne var ki basılır basılmaz sansür edildi, yetkililerin uygun bulmadıkları çeviri sözcükler bağlamlarıyla birlikte çıkarıldı. Böylece Catullus’un Şiirler’i özelliğini yitirerek okuyucuya sunulmuş oldu. Aradan yirmi bir yıl geçtikten sonra (1999) gözden geçirilmiş biçimiyle bir daha yayımlandı.

Şiirler’i bu kez bir yandan sözlüğünü oluşturarak gözden geçirdim. Kullanımda kolaylık sağlamak üzere sözlüğün ayrı yayımlanmasının uygun olacağı kanısındayım. Ancak, konunun anlaşılması bakımından özel adlar burada yer almaktadır.

Gaius Valerius Catullus

Hieronymus “Lirik şiirler ozanı Gaius Valerius Catullus, Roma’nın kuruluşunun 667/668 yılında Verona’da doğmuş, Roma’nın kuruluşunun 697/698 yılında, otuz yaşında Roma’da ölmüştür” bilgisini vermektedir. Buna göre Gaius Valerius Catullus İÖ 87 ile 84 yıllarından birinde, Gallia Cisalpina eyaletinin Verona kentinde doğmuştur. Ovidius, Plinius, Martialis, Macrobius, ozanın Veronalı olduğunu doğrulamıştır.

Aile Roma kökenli olmakla birlikte İtalya yarımadasının kuzey bölgesine yerleşmiştir. Gens Valeriadan (Valerius soyundan) gelme, soyluya da atlı sınıfından, eni konu varsıl, tanınmış, çok saygın, seçkindi, Caesar’ı evinde konuk edebilecek düzeydeydi. Catullus’un işte bu koşullarda Verona’da, belki de özel, iyi bir öğrenim gördüğü, Yunanca da okuduğu anlaşılmaktadır. Yetişmesi üzerine ne kendisi tarafından çocukluk anılarına değinme ne de herhangi bir belge vardır. Catullus, günlerini Tibur ile Sabina arasında bir dinlenme evinde ve lacus Benacus (bugünkü Gardagölü) üzerindeki Sirmio yarımadasında yazlığında geçirmiştir.

Zamanında çağdaş olmanın gereklerini yerine getirmiş bir genç olarak, yakınlarının çağırmasıyla, başkentin büyüsüne de kapılarak olmalı, yirmi yaşlarında Roma’ya gitmiştir (İÖ 67/64). Roma’yı yadırgamamış, tam tersine benimsemiştir (LXVIII. şiir). Orada şiir birikimiyle Yeni Ozanlar topluluğuna katılmış, toplumsal konumuyla yüksek katman ortamına girmiştir. Bol gelirine dayanarak yaşam sevinciyle, sanat sevgisiyle o çevrenin yaşayışına ayak uydurabilmiştir.

Başkentte yaşamının büyük ve tek aşkıyla karşılaşmıştır. Sevdiği kadına aşk ozanlarının yöntemince takma adla, Lesboslu kadın ozan Sappho’yu çağrıştıracak biçimde Lesbia (Lesboslu kadın) olarak seslenmiştir. Lesbia’nın takma ad olduğunu ilk olarak Ovidius açıklamış, ancak, belki herkesçe bilinen Romalı yüksek katmandan kadının adını gizlemeyi uygun bulmuştur:

            Böylece çapkın Catullus şiir yazdı boyuna
            Lesbia adını yakıştırdığı bir kadına.

                                    (Ovid., Trist., II, 427-428)

Güngör Varınlıoğlu

Milas’ta başladığı öğrenimini İstanbul’da sürdürmüştür. Yükseköğrenimini Ankara’da tamamlamıştır. DTCF Fransız Dili ve Edebiyatı öğrencisiyken dört yıl boyunca okuduğu yardımcı dersi Latin Dili ve Edebiyatı alanında akademik yaşama girmiştir (1960). DTCF’den emekli olmuştur (2001). Bu sürede İtalyan hükümeti bursuyla Perugia’da doktora (1963 yazı), Fransız hükümeti bursuyla Paris’te (1966-67) doçentlik çalışmalarını yürütmüştür. Kendi kurumunun dışında Selçuk Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Anabilim Dalında (1976-1978), ODTÜ Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümünde (1999-2004) Latince dersleri vermiştir.

Yayınlar: 1965 yılından başlamak üzere çeşitli dergilerde düzyazı ve şiir çevirileri; Publius Vergilius Maro, Çoban Türküleri (1970). Diğer çevirileri: Gaius Sallustius Crispus, Catilina Tertibi (1973). Gaius Valerius Catullus, Şiirler (1. basım 1978, 2. basım 1998). Gaius Iulius Phaedrus, Masallar (1. basım 1998, 2. basım 2021). Marcus Valerius Martialis, Epigramlar (1. basım 2005, 2. basım 2021). Gaius Suetonius Tranquillus, On İki Caesar’ın Yaşamöyküsü (2016).