• Türkiye'de İlk Tarikat Zümreleşmeleri: Din Sosyolojisi Açısından Bir Araştırma

Türkiye'de İlk Tarikat Zümreleşmeleri: Din Sosyolojisi Açısından Bir Araştırma

  • 180,00 TL
  • 126,00 TL


  • Stok Durumu: Stokta var
  • 24 Saatte Kargoda

Temel dinî tecrübenin ifadelerinden biri olan sosyolojik tezahür, sırf dinî zümreler olarak gözlemlenmektedir. Bu bakımdan, bilhassa kurucusu olan dinler sırf dinî zümreler olarak anlaşılabildiği gibi; bu inanç toplulukları içerisinde ortaya çıkan mezhep ve tarikatlar da, din sosyolojisi açısından, inceleme ve araştırma konusu olmaktadır.

Türkiye’de çeşitli dinî zümreleşmelerle, varlığını sürdüren toplulukları da ele almak bakımından, onların kaynaklarına inmek ve Anadolu’da ilk ortaya çıkan dinî zümreleşmeleri bilmek, özellikle önemlidir. Bunun için, kitabın yazarı, Anadolu’daki ilk dinî-tasavvufî zümreleşmeleri araştırma konusu olarak seçmiştir.

Bir din sosyolojisi uzmanı olan yazar, söz konusu bilimsel alan ile araştırmada uygulanan dinî tecrübe öğretisini kısaca ele aldıktan sonra, Türkiye’de sözü geçen zümreleşmelerin sosyolojik zeminini teşkil eden olaylar ve yeni bir toplum çevresi teşekkülünü, görülen ilk dinî-tasavvufî bir araya gelişleri, özellikle başlangıcı itibarıyla buradaki topluluklarla bağlı zümreleşmeleri belirtmeye yönelmektedir.

Bu kitap ayrıca Türkiye’de din sosyolojisi alanında yapılan ilk doktora tezi olma özelliğini taşımaktadır.


  • Yazar: Mehmet Rami Ayas
  • Kitabın Başlığı: Türkiye'de İlk Tarikat Zümreleşmeleri: Din Sosyolojisi Açısından Bir Araştırma
  • Yayına Hazırlayan: Ufuk Coşkun
  • Kapak Tasarımı: Harun Ak
  • Kapak Resmi: Mevlânâ’nın Konya’da Şems-i Tebrizî ile Karşılaşması
  • Dizi Bilgisi: Doğu Batı Yayınları - 283; Sosyoloji Dizisi - 42
  • Basım Bilgileri: 3. Basım / Kasım 2020 (1. Basım / 1991 Ankara Üniversitesi Basımevi)
  • Sayfa Sayısı: 109
  • ISBN: 978-625-7030-35-9
  • Boyutları: 13,5 x 21

 

Kısaltmalar

Yayımlanırken

Önsöz

Giriş: Din Sosyolojisi, Din ve Dinî Tecrübenin İfadeleri

Birinci Bölüm: Tarikat Zümre ve Zümreleşmelerinin Toplumsal Zemini Olarak, Anadolu’da Türk-İslâm Toplum Çevresinin Teşekkülü ve Öncesi

İkinci Bölüm: Anadolu’da Dinî-Tasavvufî Zümreler ve Başlangıcı Bakımından Anadolu ile Bağlı İlk Tarikat Zümreleşmeleri

Sonuç

Kaynakça

Ek: Mevlâna Celâleddin ve Mevlevîliğin Teşekkül Süreci Üzerine Sosyolojik Bir Sunum

Dizin

Yayımlanırken

 

Elinizdeki kitap 1966-1969 yıllarında, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde yapılan bir doktora çalışmasıdır. Türkiye’de din sosyolojisi alanında yazılan ilk doktora tezidir. 1970’te Ord. Prof. Hilmi Ziya Ülken, Prof. Dr. Mehmet Taplamacıoğlu ve Prof. Dr. Neş’et Çağatay’dan oluşan jüri tarafından “iyi” derece ile kabul edilmiştir. Biraz dolaşık bir öyküsü olan bu çalışmayı, yazarının bir parça daha işlemek niyeti sonraki yıllarda gerçekleşememiştir. Doçentlik çalışmaları için tarihsel toplumbilimi çerçevesinde Türkiye’de çeşitli tasavvuf topluluklarının oluşmaları, yapıları, varlıklarını sürdürürken kendi içlerinde, birbirleriyle ve devletle değişik boyutlarda ilişkilerinin tespit ve tasviri olarak tasarlanan konu da yön değiştirerek, “Kur’ân-ı Kerim’de Çalışma Kavramı” (1979) olmuştur.

Tezin kabulünden ve kütüphaneye intikal etmesinden beri sınırlı sayıda dost veya bilim adamlarınca okunması, fotokopi yoluyla çoğaltılması sevindirici ise de, işlevini yeterince gördüğü söylenemez. Üstelik yazarı, onunla ilgili hiçbir yazılı eleştiriyle karşılaşmamıştır. Yayımlanması 1981’de Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayın Komisyonu’nda karara bağlanmış, ancak, yazarının gönüllü olarak hizmete koştuğu İnönü Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü’nün kuruluşuyla ilgili çalışmalarda bulunduğu 1982-1984 yıllarında veya daha sonra bir yerlerde kaybolduğu öğrenilmiştir.

Geçen yirmi yıldan fazla bir sürede, doğrudan doğruya bu konuda olmasa bile, bu kitapta değinilen konularda çalışma ve yayınlar olmuştur. Bununla birlikte, o, metinde herhangi bir değişiklik yapılmadan yayımlanmaktadır; dipnotlarda ise, daha az yer tutması için, yeni bir düzenlemeye gidilmiştir. Böylece, bugün de özgünlüğünü koruduğu, belgesel bir nitelik taşıdığı ve manevî zümreleşme olgusuyla ilgili olarak derslerimizde yardımcı olabileceği kanaatıyla basımı gerçekleştirilmiş bulunuyor.

Burada, özellikle, o sıkıntılı yıllara katlanan eşime ve çalışmayı başından sonuna değin okuyup değerlendirmiş bulunan rahmetli hocam Prof. Dr. Tahir Çağatay’a minnet ve şükran duygularımı ifade etmek istiyorum.

 

Şanlıurfa, Ocak 1991

 

Önsöz

 

Temel dinî tecrübenin ifadelerinden birisi olan sosyolojik tezahür, sırf dinî zümreler olarak müşâhede edilmektedir. Bu bakımdan, bilhassa kurucusu olan dinler sırf dinî zümreler olarak anlaşılabildiği gibi; bu ümmetler içerisinde ortaya çıkan mezhep ve tarikatlar da, din sosyolojisi açısından, gözlem ve araştırma konusu olmaktadır.

Türkiye’de çeşitli dinî zümreleşmelerle, varlığını sürdüren zümreleri ele almak bakımından, onların kaynaklarına inmek ve Anadolu’da ilk ortaya çıkan dinî zümreleşmeleri bilmek, özellikle önemlidir. Bunun için, Anadolu’daki ilk dinî-tasavvufî zümreleşmeleri tez konusu olarak seçmek istedim. Din Sosyolojisi Kürsüsü Profesörü değerli hocam Prof. Dr. Mehmet Taplamacıoğlu, bu düşüncemi yerinde bulup, çalışmalarıma yakın ilgilerini esirgemediler.

Böylece, sunulan doktora tezi, din sosyolojisi ile tezde uygulanan dinî tecrübe öğretisini kısaca ele aldıktan sonra, Türkiye’de sözü geçen zümreleşmelerin sosyolojik zeminini teşkil eden olaylar ve yeni bir toplum çevresi teşekkülünü, görülen ilk dinî-tasavvufî zümreleri, özellikle başlangıcı itibarıyla buradaki topluluklarla bağlı zümreleşmeleri belirtmeğe çalışmaktadır.

Burada, tezi yöneten hocam Prof. Dr. Mehmet Taplamacıoğlu’na teşekkürü bir borç bilirim.

 

M. Rami Ayas
24 Ekim 1970

 

Mehmet Rami Ayas

1931’de Gaziantep’te doğdu. Gaziantep Lisesi’nden sonra Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde burslu, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü’nde dinleyici öğrenci olarak öğrenim gördü (1953-1957). Özellikle, “bir gerçeklik bilimi olarak sosyoloji” anlayışı bağlamında hocaları Hans Freyer ve Tahir Çağatay’dan derinden etkilendi. 1965’te Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde Din Sosyolojisi asistanı (Araştırma Görevlisi) oldu. “Türkiye’de İlk Tarikat Zümreleşmeleri Üzerine Din Sosyolojisi Açısından Bir Araştırma” adlı teziyle Doktora derecesini aldı (1970). Diğer akademik derecelerini de (Doçentlik, Profesörlük) Ankara Üniversitesi’nde alan Ayas, İlahiyat Fakültesi’nde Din Sosyolojisi Kürsü Başkanı, İnönü Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü Kurucu Başkanı, Gaziantep Üniversitesi Şanlıurfa İlahiyat Fakültesi Kurucu Dekanı, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Felsefe ve Din Bilimleri Bölümü Başkanı olarak hizmet etti. Sosyoloji kuramı, din sosyolojisi, eğitim sosyolojisi ve bu disiplinlerle ilgili konularda dersler verdi. Sonuncu görevinde iken 1998’de Emekli Profesör olarak ayrılmakla birlikte Sosyal Bilimler Enstitüsü’ndeki yüksek lisans ve doktora derslerini Şubat 2001’e kadar sürdürdü.