Hadrianus

Sunuş

Teşekkür

Yöntem

Giriş

     Cassius Dion

          Yaşam Öyküsü ve Kariyeri

          Roma Tarihi (Ῥωµαϊκὴ ἱστορία / Ῥωµαϊκά): Tarihlendirme, Kapsam ve Yazınsal Değer

          Roma Tarihi’nin Günümüze Ulaşması

          69. Kitap (Hadrianus)

     Historia Augusta

          Historia Augusta: Yazar(lar), Kapsam ve Yazınsal Değer

          Historia Augusta’nın Günümüze Ulaşması

          Hadrianus

Cassius Dion

69. Kitap (Hadrianus)

Historia Augusta

Hadrianus

Kaynakça
Yer ve Kişi Adları Dizini

Sunuş

İmparator olarak tam adı Imperator Caesar Traianus Hadrianus Augustus olan Hadrianus, MS 117’den ölüm yılı olan 138’e kadar hüküm sürmüş bir Roma imparatoruydu. Hayattayken kendisi hakkında yazılmış tek kaynak, otobiyografisiydi. Bundan, yalnızca, Antoninus Pius’a hitaben yazılmış bir başlangıç ​​mektubu kalmıştır. Hadrianus bu mektupta yaklaşan sonuna değinir ve ardılına gösterdiği özen için teşekkür eder. Hadrianus ile ilgili olarak taşlar ya da papirüsler üzerinde Latin ve Helen dillerinde yazılarak günümüze gelmiş belgeler önemli bir kaynak koleksiyonu oluşturur. Hükümdarlığı zamanından günümüze ulaşmış sikkeler de imparatora ilişkin bazı bilgiler verir.

MS 3. yüzyılda Marius Maximus, Domitianus biyografisi ile biten Suetonius’un eserinin bir devamı olarak, bir imparator biyografileri koleksiyonu kaleme almıştı. Bu koleksiyon, Hadrianus’un bir biyografisini de içeriyordu. Ancak, bu eser maalesef bütünüyle korunamamış ve yalnızca parçalar halinde günümüze ulaşabilmiştir. Geç Antikçağ’a ait birkaç kısa özetteyse, örneğin Aurelius Victor’un Caesares’inde, Hadrianus hakkında çok az bilgi vardır.

Yani Hadrianus hakkında elimizdeki ana kaynaklar, Historia Augusta ve Cassius Dion’un Rhomaïka’sıdır. Bunlardan 3. yüzyıla ait olan Cassius Dion’un eserinin Hadrianus ile ilgili 69. Kitabı, yalnızca Bizans devrinden parçalar ve alıntılar halinde günümüze gelmiş olmakla birlikte, büyük ölçüde güvenilir bir kaynak olarak kabul edilir.

Olasılıkla 4. yüzyılın sonunda ortaya çıkan Historia Augusta’daki Hadrianus biyografisi (Vita Hadriani) ise oldukça tartışmalıdır, ancak Hadrianus hakkındaki en kapsamlı kaynak kabul edilir. Çünkü Marius Maximus’un çalışmaları gibi bugün yitik olan kaynaklardan gelen bilgiler buraya girmiş durumdadır. Ancak Geç Antikçağ’ın bu yazarı, güvenilir olmayan kaynakları da kullanmıştır. Bunlar öncelikle yazarın yaratıcı zihnine atfedilebilecek cinstendir. Roma tarihinde ilgilenmediği bir konu, bir sorun bulunmayan ve yazdığı “Roma Tarihi” (Römische Geschichte) adlı eserle 1902 yılı Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanmış olan (tarih alanında tek!) ünlü tarihçi Theodor Mommsen, Historia Augusta’da Antikçağ yazınının “en sefil karışıklıklardan birini gördüğünü” söyler. Jörg Fündling ise Historia Augusta’nın araştırmalarda görece olarak en güvenilir vitaları arasında sayılan Hadrianus’un biyografisinde bile bütünün en az dörtte birini “güvenilmez” olarak tanımlamıştır. Fündling’e göre, bunun yüzde 18.6’sı tam bir kesinlikle hayalî, yüzde 11.2’si ise kaynak değeri çok şüpheli olarak kabul edilmelidir.

Hadrianus’a ilişkin temel kaynaklar olan, Cassius Dion’un ve Historia Augusta’nın ilgili bölümlerini çevirerek bir yandan her iki eseri birbirleriyle karşılaştırma olanağı veren, öte yandan bu bölümleri dilimize kazandırarak Türkiye’deki Antikçağ araştırmaları için önemli bir kaynak aracını istifadeye sunan sevgili Rukiye Öztürk ve sevgili Ayşe Yakut’u bu gayretleri ve başarılarından dolayı kalpten kutluyorum. Başarılarının sürmesi dileğiyle…

Bülent İplikçioğlu

Yöntem

Cassius Dion’un 69. kitabının Yunanca metni için U. P. Boissevain, Cassii Dionis Cocceiani Historiarum Romanarum quae supersunt, cilt 3 (Berlin: Weidmann, 1901 [repr. 1955]) adlı edisyon esas alınmıştır. Ayrıca, çeviri esnasında H. B. Foster’ın çevirisini sunduğu Dio’s Annals of Rome, cilt 5: Extant Books 61-76 (A.D. 54-211) (Troy, New York: Pafraets Book Company 1906) ile E. Cary tarafından çevrilen ve Loeb Classical Library serisinde yayımlanan Dio’s Roman History, cilt 8 (Londra: William Heinemann; New York: G. P. Putnam’s Sons 1925) adlı eserler de dikkate alınmıştır.

Ayrıca, bu çalışmada Cassius Dion’un eserine yapılan tüm referanslar için U. P. Boissevain, Cassii Dionis Cocceiani Historiarum Romanarum quae supersunt, 3 cilt (Berlin: Weidmann, 1: 1895, 2: 1898, 3:1901 [repr. 1955]) adlı edisyon kullanılmıştır. 61-80. Kitapların numaralandırması hususunda, standart kabul edilen Leunclavius’un 1592 ve 1606 yıllarına ait edisyonunda kullandığı numaralandırma ile Boissevain tarafından yeniden düzenlenmiş numaralandırma sistemi arasında farklılık bulunmaktadır. Bu nedenle ilgili kitaplara yapılan referanslar için, farklılıkların bulunduğu referanslarda ayrıca parantez içinde standart numaralandırmalar da verilmiştir.

Historia Augusta’da yer alan Hadrianus’un yaşamöyküsünün çevirisinde Historia Augusta, cilt I: Hadrian. Aelius. Antoninus Pius. Marcus Aurelius. L. Verus. Avidius Cassius. Commodus. Pertinax. Didius Julianus. Septimius Severus. Pescennius Niger. Clodius Albinus. (çev. D. Magie. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1921), isimli Loeb Classical Library edisyonu esas alınmıştır. Numaralandırma sisteminde de aynı eser izlenmiştir. Ayrıca çevirilere ilişkin yapılan açıklamalarda D. Magie’nin notlarından da faydalanılmıştır.

Çalışmada kullanılan antik yazarların ve eserlerinin kısaltmaları için, Der Neue Pauly’nin antik yazarlar ve eserlerine ilişkin kısaltmaları esas alınmıştır. Çalışmamız esas itibarıyla Milattan sonraki zaman dilimine ait olduğu için, bu zamana ait tarihlendirmelerde MS kısaltması kullanılmamıştır. Ancak, Milattan önceki zamanlara ait tarihlendirmelerde MÖ kullanılmıştır. Giriş, çeviri ve açıklamalarda geçen yer ve kişi adlarının yazımında özgün biçimlerine sadık kalınarak Yunanca ve Latince formları esas alınmıştır. Bununla birlikte, Türkçede yerleşmiş yer ve halk adları da Türkçede yerleşmiş biçimleriyle verilmiştir.

Cassius Dion 

163 veya 164 yılında dünyaya gelmiştir. Dion’un vatanı, Bithynia eyaletinin iki önemli kentinden biri olan Nikaia kentidir. Seçkin bir babanın oğlu olarak son derece iyi bir eğitim almış olmalıdır. Cassius Dion’un saygın bir devlet kariyeri olmuştur ve özellikle de Severus Alexander döneminde önemli eyaletlerin yönetimi gibi üst görevleri üstlenmiştir. Ancak asıl ününü seksen kitaplık Roma Tarihi adlı eserine borçludur. Dion’un eserinin ilk elli kitabı Krallık ve Cumhuriyet dönemlerini kapsarken, kalan otuz kitabı İmparatorluk döneminin yaklaşık iki yüz elli yılını kapsar. Yaşamının büyük bir kısmını Roma’da geçirmiş ve elit sınıftan kişilerle temasta bulunmuş olmasının yanısıra, imparatorun danışma heyetinde de yer almış bir senatör olarak Cassius Dion, kendi yaşadığı dönemin siyasi tarihi konusunda da en önemli kaynaklardan biridir.

Historia Augusta

Hadrianus’tan Numerianus’a kadar (MS 117-284) Roma imparatorları ve bazı taht vârisleri ile taht üzerinde hak iddia eden bazı kişilerin yaşam öykülerini içermektedir. Yapıtın yazarları olarak elyazmasında altı isimden bahsedilmektedir. Ancak 19. yüzyıldan itibaren yapılan çalışmalarda yapıtın tek bir yazarın keleminden çıktığı görüşü benimsenmeye başlanmıştır. Historia Augusta’da yer alan yaşam öykülerinden 2. ve 3. yüzyıllara ait olanlar sonrakilere göre tarihsel açıdan daha değerlidir.

Rukiye Öztürk

Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Yunan Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalından mezun oldu. Latin Dili ve Edebiyatı Yüksek Lisans ve Doktora programını bitirdi. Halen aynı anabilim dalında öğretim görevlisi olarak görev yapmakta ve özellikle Augustus dönemi Latin şiiri ve Roma tarihi üzerine çalışmalarını sürdürmektedir.

Ayşe Yakut

Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Yunan Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalından mezun oldu. Yunan Dili ve Edebiyatı Yüksek Lisans ve Doktora programını bitirdi. Halen aynı anabilim dalında öğretim üyesi olarak görev yapmakta ve özellikle Roma imparatorluk çağı Yunan edebiyatı üzerine çalışmalarını sürdürmektedir.