Kısa Roma Tarihi

Önsöz

Giriş

Kısa Roma Tarihi  (Epitomae)

1. Kitap (Liber I)

2. Kitap (Liber II)

Lügatçe

Önsöz

Florus’un tam adıyla Epitomae De Tito Livio Bellorum Omnium Annorum DCC Libri II, kısaca ise Epitomae adlı bu eseri, Roma’nın geleneksel kurucusu sayılan Romulus’tan Principatus döneminin başlangıcına kadar geçen yaklaşık yedi yüz yıllık sürenin bir özetidir. Titus Livius’un Ab Urbe Condita isimli yüz kırk iki kitaplık tarih eseri temelinde Roma İmparatorluğu’nun ilk yedi yüz yıllık tarihindeki iç ve dış tüm savaşların ve başlıca siyasi olayların kısa ve özlü anlatımlarını içermektedir. Eser iki bölümden (liber) oluşmaktadır.

Florus, Livius’u esas almakla birlikte, tarihteki olaylar hakkında onunla ayrışan sonuçlara vardığı da olur. Nitekim başka kaynaklardan da faydalanmıştır. Sallustius ve Caesar’ın açık, Vergilius ve Lucanus’un da dolaylı etkileri görülür. Keza Yaşlı Seneca’nın –günümüze ulaşmayan– Historiae eserinin, onun bir diğer başvuru kaynağı olduğunu düşünmek için sebepler vardır; Roma tarihinin bir insan hayatına benzetilerek dört evreye ayrılması, buna bir örnektir.

Roma’ya bir övgü amacı taşımakla birlikte, Florus’un siyasi önyargılardan uzak bir bakış açısı olduğu da görülür. Kusur, cürüm ve ahlâksızlıkları alaycı ama sivri bir dille kınar, duygusal ve hattâ gücenik nidalar sarf eder. Eserinde başarılarını, karakterini ve yönetim tarzını en çok takdir ettiği siyasi kişiliğin Augustus olduğu göze çarpmaktadır.

Eser, kentin kuruluştan Augustus Barışı’nın başlangıcına kadar geçen dönem hakkında genel olarak bir fikir vermektedir. Bu eser, retorik yönünün (Gümüş Çağı Latin edebiyatının önde gelen özelliğidir) güçlü olması dolayısıyla 17. yüzyılın sonlarına değin bir ders kitabı olarak okutulmuştur. The Elzevir Press’in tek başına 1638-1674 yılları arasında altı baskı yaptığı biliniyor.

Florus’un hayatı ve diğer eserleri hakkında elimizde fazla bir bilgi mevcut değildir. Epitomae’da kendisi hakkında yakaladığımız tek bilgi bu eserin yaklaşık yazılış tarihidir. “İmparator Augustus’tan bugüne değin geçen ve iki yüz yıldan çok da az olmayan dönem ise…” diye başladığı ifadede, esere sınır çektiği tarih olan MÖ 27’den itibaren yaklaşık iki yüz yıl sonrasını kastetmektedir. Bu da kitabın yazılış tarihinin kabaca MS 173 olduğunu gösterir ve Marcus Aurelius dönemine denk gelir. Ancak bu konuda bir diğer ve daha çok destek bulan görüş; yazarın, Augustus’u başlangıç kabul ederken onun doğum tarihini yani MÖ 63 yılını kastettiğidir. Bu tez kabul edilirse kitabın yazılış tarihi kabaca MS 137 olmakta ve Hadrianus dönemine girmektedir. Bu aynı zamanda, Hadrianus ile yazın zevklerinin uyuştuğu yönündeki bir diğer tezi de doğrulayan bir tarihtir.

Çeviri yöntemine dair, dipnotlarda açıklanan Latince cins isimler italik yazı stiliyle ve (Lat.) kısaltmasıyla verildi. Metinde geçen coğrafi bölge, kavim ve özel isimler ağırlıklı olarak Latince, yerine göre Eski Yunanca formuna uygun biçimde, kimi zaman da Türkçeye yerleşmiş kullanımıyla (Sicilya, Sardinya, Atina, Siraküza gibi) tercih edilmiştir. İtalya yerine Italia yazılması sözcüğün modern bir devleti değil bir coğrafi kavram olarak Apenin yarımadasını temsil etmesindendir. Aynı şekilde, Asya yerine Asia yazılması sözcüğün günümüzdeki gibi büyük bir kıtayı değil bir Roma eyaleti olarak Anadolu’nun Fırat ırmağının batısında kalan tarafını tanımlamasındandır. Keza Africa dediğimizde de dev Afrika kıtasını değil, bir diğer Roma eyaleti olarak Kuzey Afrika’yı, hattâ onun da sadece belli bir kısmını (bugünkü Kuzey Afrika’nın Fas ve Moritanya’dan itibaren Libya’ya kadar olan bölümünü) kastetmekteyiz. Benzer durumlar Macedonia, Cappadocia, Thracia, Graecia, Pergamon, Cilicia, Syria, Hispania gibi bölgeler için de geçerlidir ve bu sebeple de burada Antikçağ isimlerini kullanmayı tercih ediyoruz.

Çeviride kısa çizgiler ya da normal parantezlerle ayrılan ifadeler yazarın özgün metindeki kendi tasarruflarıdır. Nadiren başvurulan köşeli ayıraçlar ise çevirmenin tercihi olup, ifade bakımından tamamlayıcı, gramer bakımından da yumuşatıcı işlev görmektedir; cümleyi ve bağlamı destekler mahiyettedir. Dipnotlar yine çevirmene ait olup; kaçınılmaz olarak açımlanması gereken, kısa veya uzun ek bilgi açısından faydalı görülen ya da kitabın başka bölümleriyle karşılaştırma yapılması gereken hallerde kullanılmıştır. Dipnotlarda açıklanan Latince kavramlardan bazıları kitabın Lûgatçe bölümünde tekrar verilmiştir.

Eserin özgün metnindeki numaralandırmada Roma rakamlarının bize tanıdık olmayan kullanımlarına rastlıyoruz; IV yerine IIII ya da IX yerine VIIII yazılması gibi. Biz burada bil­diğimiz genel kullanımı esas aldık.

Latincede çift-sesli harflerden olan “ae”, Türkçede hecelendiği zaman “ay” gibi okunur. Bundan dolayı, sözgelimi Baiae sözcüğünün çekimli halinde, yazılış “Baiae’deki” ya da “Baiae’nin” şeklinde değil, “Baiae’daki” ya da “Baiae’ın” gibi olur.

Özgün haliyle “büyük ı” harfiyle başlayan bazı özel isimleri “J” harfiyle yazmayı yeğledik; örneğin Julius, Jugurtha, Juppiter, Janus, Janiculum.

Bu çeviride Latince kaynak metin olarak “Florus, Epitome of Roman History”, çev. Edward Seymour Forster, ed. Jeffrey Henderson, (1984) Harvard University Press, Loeb Classical Library (LCL 231) künyeli çalışma temel alınmıştır. Loeb’ün İngilizce çevirisinde esas alınmış olan metin ise Codex Bambergensis E III 22 (B) ve Otto Jahn’ın 1852 yılı Teubner edisyonudur.

Verdiği akademik destekten ötürü hocam Prof. Dr. Bedia Demiriş’e, zor zamanlarda yardımını esirgemeyen Doğu Batı Yayınları Genel Yayın Yönetmeni Taşkın Takış’a ve bana sabreden aileme teşekkürü bir borç biliyorum.

Levent Keskin
Ankara, 2022

Lucius Annaeus Florus

Latin edebiyatının Gümüş Çağı yazarlarından olup hakkında çok az şey bilinmektedir. MS 2. yüzyılda yaşamıştır. Roma Tarihi’nin Romulus’tan İmparator Augustus’a kadar olan dönemini anlatan Epitomae adlı bir eser yazmıştır. Retorik bir yazar olmasına karşın tarafsız kalmaya belli bir özen gösterir. Kuzey Afrika kökenli olduğu, İmparator Domitianus döneminde Roma’ya geldiği ve Capitolium’daki kültür yarışmalarına (Ludi Capitolini) katıldığı, daha sonra Tarraco’ya (bugünkü Tarragona, İspanya) yerleşip edebiyatla uğraştığı, Traianus döneminde ise tekrar Roma’ya döndüğü ve Hadrianus dönemi de dâhil Roma’da yaşadığı biliniyor. Seneca, Lucanus ve Pomponius Mela ile akrabalığı olduğu iddia edilir. Yine bir diğer iddiaya göre, Pervigilium Veneris isimli şiirin ve Vergilius orator an poeta isimli diyalogun da yazarıdır.

Levent Keskin

1987 yılında ODTÜ, İdari Bilimler Fakültesi, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü’nden mezun oldu. Özel sektörde çalıştı. 2003-2007 yılları arasında İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri, Latin Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde lisans programını bitirdi. Aynı üniversitenin Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde “Sürgün Sonrası Eserlerinde Ovidius’un Ruh Hali ve İmparator Augustus ile Çatışması” tezi ile 2010 yılında yüksek lisans, “Urbanitas’ı Anlamada Petronius’un Satyricon’u Üzerine Bir Karakter Çözümlemesi” tezi ile de 2015 yılında doktora programını tamamladı. Latinceden Genç Plinius’un Mektupları (I-IV) (2018) ve ­Attika Geceleri (Seçmeler) (2021) çevirileri Doğu Batı tarafından ­yayımlandı.