Osmanlı İmparatorluğu’nda Aydın ve Bürokrat Tarihçi Mustafa Âli

298,00 TL
208,60 TL

Stok Durumu: Stokta var
24 Saatte Kargoda

Adet

Etiketler: Doğu Batı Kitaplar, Doğu Batı Tarih, Cornell H. Fleischer, Ayla Ortaç

Osmanlı İmparatorluğu’nun altın çağını incelemek ve o dönemin siyasi ve kültürel yapısını, âlimlerin, şairlerin ve memurların yetişme koşullarını, devlette yüksek bürokrasinin işleyişini, atamaların, terfilerin, kadrolaşmaların nasıl şekillendiğini bir portre üzerinden araştırmak gerekseydi, herhalde Gelibolulu Mustafa Âli’den daha iyi bir örnek seçilemezdi. Gerçekten de Mustafa Âli’nin geniş tecrübesi, yaşadıkları ve tanıklıkları, aynı zamanda 16. yüzyılın tartışmasız en iyi tarih eseri “Künhü’l-Ahbar”ı ve diğer eserleri dönemin ruhunu, Türk devlet yapısını, bürokratik geleneğini anlamak için eşsiz birer kaynaktır.

Şehzade Selim’in kâtibi olarak başlayan kariyeri, uzmanlaşma ve profesyonelleşme düzeyi yüksek maliye bürokrasisinin seçkin bir üyesi olarak imparatorluğun önemli şehirlerinde devam etti. Halep, Şam, Bosna, Üsküp, Tiflis, Erzurum, Kahire, Cidde vb. gibi merkezlerde devlet hizmetinde bulunurken neredeyse dolaşmadığı Osmanlı şehri kalmamıştır, ki bu bir memurun nasıl bir imparatorluk coğrafyası ve vizyonu içinde olduğunu da göstermektedir. Bu şehirlerin mali defterlerini tutarken, aynı zamanda toplumun, siyasetin ve tarihin de kaydını tuttu. Bakî, Hayâlî gibi okul arkadaşları ve döneminin diğer önemli şairleri, edipleriyle hep iç içeydi; Osmanlı siyasi ve ahlâk literatürünün başyapıtı Ahlâk-ı Alâi yazılırken Kınalızâde’nin yanıbaşında olan, gerektiğinde düzeltmelerini yapan ve ondan pek çok şey öğrenen gene Âli’den başkası değildi. Nef’î’yi yetiştiren ve ona mahlasını veren de kendisiydi.

Osmanlı bürokratlarının pek çoğu yaşamlarına önde gelen siyasi kişiliklerin hizmetinde başlamışlardı. Âli de öyleydi. Ona göre Türk devlet yapısında ve bürokrasisinde en temel sorun adalet temelinde liyâkatı ödüllendiren toplum anlayışının çarpıtılması ve akamete uğratılması olmuştur. Siyasi kişiliklerin büyük mücadeleleri, liyakat, atamalar, kadrolaşma, ittifaklar, hizipleşme ve partizanlık… Türk siyasi yaşamının o gün olduğu gibi bugün de gündemden hiç düşmeyen konuları.

Cornell H. Fleischer bu çalışması ile “Osmanlı iskeletini eksikliği oldukça hissedilen ete büründürme, yalnızca kemikleri değil, organları, damarları, duyguları, ritimleri de belirleme, bugün ancak cansız kalıntıları bulunan organik gerçekliği yeniden yapılandırma girişimine” soyunup, çok ciddi bir arşiv çalışmasıyla birlikte dönemin çok canlı, âdeta roman tadında okunacak bir tasvirini eşsiz bir bürokrat ve entelektüel üzerinden gerçekleştirmiş ve bu mânâda ortaya gerçek bir şaheser çıkmıştır.

Yazar: Cornell H. Fleischer
Kitabın Başlığı: Osmanlı İmparatorluğu’nda Aydın ve Bürokrat Tarihçi Mustafa Âli (1541-1600)
İngilizce Özgün Metin: Burcaucrat and Intellectual in the Ottoman Empire, the Historian Mustafa Âli (1541-1600)
Çeviren: Ayla Ortaç [İngilizce]
Yayına Hazırlayanlar: Taşkın Takış - Ufuk Coşkun
Kapak Tasarımı: Harun Ak
Dizi Bilgisi: Doğu Batı Yayınları - 298; Tarih Dizisi - 40
Basım Bilgileri: 3. Basım: Ocak 2021 (1. Basım: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Eylül 1996)
Sayfa Sayısı: 504
ISBN: 978-625-7030-48-9
Boyutları: 13,5 x 21
Kapak Resmi: III. Murad’ın Tuğrası.

Önsöz

Kaynakların Aktarılması

Yayımcının Notu

Kısaltmalar

Giriş

I. OSMANLI YAŞAMI

Birinci Bölüm
Bir Osmanlı Yetişiyor (948-970/1541-1563)

Memleketi ve Ailesi

Çocukluk ve İlk Öğrenim Yılları (1541-1556)

İstanbul: Medrese Yılları (1556-1560)

Şehzade Selim’in Sarayında: Konya ve Kütahya (1561-1563)

İkinci Bölüm
Paşa Kapısındaki Şair (970-984/1563-1577)

Şam (1563-1568)

Mısır Bozgunu: Kahire (1568)

Manisa ve İstanbul (1568-70)

Bosna (1570-1577)

Üçüncü Bölüm
Doğuya Doğru (984-990/1577-1582)

İstanbul (1577-1578)

1578 Şirvan Seferi’nin Arka Planı

Lala Mustafa Paşa’nın Şirvan Seferi (1578-1579)

Nöbet Değişimi: Erzurum (1579-1580)

“Zehir Yılları”: Halep (1581-83)

Nushatü’s-Selatin

Retrospektif Bakışla Nushatü’s-Selatin

Nushatü’s-Selatin’in Doğruluğu

Halep’te Sonsöz

Dördüncü Bölüm
Binyıla Doğru: Savaş, Kıyamet ve Tarih (991-1000/1583-1592)

İstanbul (1583-1584)

Erzurum (1584-1585)

Arasöz: Savaş Dönemi Atamalarında Keşmekeş

Bağdat (1585-1586)

İstanbul (1586-1588)

Arasöz: Âli ve Selaniki

Sivas ve İç Anadolu (1588-1589)

İstanbul: Binyılın Eşiğinde (1589-1591)

Binyıl Dönümünde İstanbul (1591-92)

Beşinci Bölüm
Son Yıllar (1000-1008/1592-1600)

İstanbul (1592-1593)

Gelibolu’da İnziva (1593)

İstanbul: Sultan Murad’ın Son Yılları (1593-95)

İstanbul: III. Mehmed’in Tahta Çıkışı (1595)

III. Murad’ın Mirası: Doğu Sorunu

III. Mehmed’in Tahta Çıkışıyla Yenilenen Saflaşma

Amasya ve Kayseri (1595-1596)

İstanbul (1596-1597)

Arasöz: Kariyerizm ve Tarihçilik

İstanbul: Son İki Yıl (1597-1599)

Kahire (1599)

Hicaz (1599-1600)

II. OSMANLI KANUNU, OSMANLI KARİYERİ

Altıncı Bölüm
16. Yüzyılda Kanun Bilinci

Giriş

Sarayda Hizmet ve Terfi

Fatih Kanunnamesi

Yedinci Bölüm
Âli’nin Osmanlı Meslek Yolları Üzerine Düşünceleri

Sekizinci Bölüm
Bürokrasi ve Bürokratik Bilinç Kalemiye Mesleğinin Gelişmesi

Âli ve Çağının Bürokrasisi

III. OSMANLI TARİHİNİN OLUŞUMU

Dokuzuncu Bölüm
16. Yüzyılda Osmanlı Tarihyazımı

Resmî ve Gayriresmî Tarihyazımı

Künhü’l-Ahbar

Onuncu Bölüm
Müslüman ve Osmanlı

Âli’nin Rum’a Bakışı

Rum’da İslam

Osmanlı İmparatorluğu’nda Din ve Devlet

Değerlendirme

On Birinci Bölüm
Türk ve Moğol Mirası

Halifelik Sonrası Siyasal Düzen

Bozkırın Mirası

Hükümranlık Hiyerarşisi

İki Örnek İnceleme: Hülagu Han ve Emir Timur

Çözümleme

On İkinci Bölüm
III. Murad Dönemi

Giriş

Olayların Özeti

Çözümleme

Ek A: 16. Yüzyılda Osmanlı Maliye Kurumunun Yapısı

Ek B: Kronoloji

Kaynakça

Dizin

Önsöz

Aradan on yıl geçtikten sonra, Bureaucrat and Intellectual in the Ottoman Empire’ın gözden geçirilmiş ve kesinleşmiş Türkçe çevirisine bir önsöz yazma fırsatını elde etmek benzersiz bir zevk. Bu olay benim için bir çeşit “eve dönüş” anlamını taşıyor, belki Mustafa Âli için de öyledir. Ben eve döndüğümü hissediyorum çünkü bir bilim adamı olarak kariyerime Âli ile, Türkiye’de başladım; yıllar geçtikçe kariyerim ikisinden de hayli uzaklaştı ama hep onlara yaslanacak. Âli’nin de, kendininkinden çok uzak bir dönem ve dilde yaptığı ikinci kariyerden sonra, onu kendi dilinde ve çağdaş bir yorumcudan okuyacak okurlara yeniden kavuşması çok anlamlı. Bu yeni kıyafetinde Âli’nin hayatı ve eserlerinin, her ikimizin de çalışmalarımızı yazdığımızda rüyamızda bile göremeyeceğimiz bir rezonans yaratacağını umuyorum.

Eleştirileriyle ve metni dikkatle gözden geçirerek çalışmanın daha iyi hale getirilmesine katkısı olanlara, özellikle Leiden’den Barbara Flemming, St. Louis’den Peter Heath ve Ahmet Karamustafa’ya şükranlarımı belirtmek isterim. Rhoads Murphey ve Jan Schmidt’in keskin eleştirileri çalışmayı tekrar gözden geçirmemi ve sağlam bir bütünlüğe sahip olduğuna karar vermemi sağladı.

Ayla Ortaç epeyce karmaşık bir metni zarif bir Türkçeye çevirmekle kalmadı, keskin editoryal gözüyle bazı aktarma hatalarını bularak beni utanmaktan kurtardı. Arada büyük mesafeler de olsa böyle önemli bir çevirmenle çalıştığım için olağanüstü şanslıyım. Ayrıca Âli’nin Osmanlıca metinlerinin çevrimyazısını gerçekleştiren Yücel Demirel’e ve kitabın hazırlanmasında yardımlarını esirgemeyen Ekrem Çakıroğlu ile Nuri Akbayar’a teşekkür etmek istiyorum. Ayşen Anadol, kendisinin de çok iyi bildiği gibi, sabırlı ve dayanıklı bir editördü.

Cornell H. Fleischer
Viyana, Ağustos 1996

Yayımcının Notu

Cornell Fleischer’ın özgün metinlerden İngilizceye çevirdiği alıntıları, biz yazarın da yardımıyla elimizden geldiği kadar özgün kaynaklara giderek asıllarından vermeye çalıştık. Ama bu metinler okuru çoğu kez zorlayabileceği için dipnotunda köşeli parantez içinde sadeleştirilmiş bir özetini vermeyi uygun gördük. Yazarın genellikle Batı’da kullanılan transkripsiyonla verdiği adlar ve kavramları biz tamamen Türkiye’de kullanılan transkripsiyona göre yazdık. Dipnotlarda Latin alfabesiyle yazılmış kaynaklar ise olduğu gibi bırakıldı.

Cornell H. Fleischer

(13 Ekim 1950, Berkeley, California) 16. yüzyıl ve özellikle Kanuni dönemi Osmanlı tarihinin dünyadaki sayılı uzmanlarından biridir. Princeton Üniversitesi’nden mezun oldu ve gene aynı üniversitede doktorasını yaptı. Daha sonra Ohio, Washington ve St, Louis üniversitelerinde görev yaptı. 1993’ten itibaren Chicago Üniversitesi’nde İslam ve Osmanlı tarihi profesörü olarak Ortadoğu Araştırmaları Merkezi’ni yönetti. International Journal of Middle Eastern Studies’in yazı kurulu üyesi ve Cambridge History of Turkey’nin editörlerinden biri oldu. İlk kitabı Bureaucrat and Intellectual in the Ottoman Empire: The Historian Mustafa Ali (1541-1600) New Jersey: Princeton University Press, 1986 ile Mustafa Âli üzerinden dönemin siyasi ve kültürel yapısını, bürokrasisini ele aldı. 16. yüzyıl Osmanlı ve Safevi tarihi üzerine pek çok makalesi yayımlanmıştır. Daha sonra çalışmalarını erken modern dönem İslâm toplumlarında önemli rol oynamış mehdici, kıyametçi hareketler ile büyü ve kehanet üzerine yoğunlaştırdı. En son II. Bayezid dönemi saray kütüphanesi katalogunu merkeze alarak Gülru Necipoğlu ve Cemal Kafadar ile birlikte hazırladıkları Treasures of Knowledge. An Inventory of the Ottoman Palace Library (1502/3-1503/4) adlı çalışma iki cilt halinde 2019 yılında yayımlandı.