Kültürel Antropoloji: Temel Kavramlar

 Önsöz

I. Bölüm: Antropoloji

Antropolojik Bakış Açısı

Antropolojinin Alt Dalları

Antropoloji Bir Bilim midir? Modernizm, Postmodernizm ve Sonrası

Düşünümsel Antropoloji

Ahlâk Antropolojisi

II. Bölüm: Kültür

Irkçılık Karşısında Kültür: 20. Yüzyıl Başları

Kültürün Evrimi

Kültür ve Simgecilik

Etnomerkezci ve Kültürel Göreceli(li)k

Kültürün Sınırları Var mı?

Küresel Dünyada Kültür Kavramı: Sorunlar ve Uygulamalar

Kültür: Çağdaş Açıklamalar ve Tartışmalar

Kültür: Günümüzde Genel Görüş

III. Bölüm: Anlam Yaratma ve Dil

Anlam Yaratma

Dil Araştırmaları: Tarihsel Bir Şema

Dilin Yapıtaşları

Dil ve Kültür

Dil ve Toplum

Söylem

Dillerarası Etkileşim ve Değişim

Anlam Yaratma ve Sanat

Medya Antropolojisi ve Sanatlar

IV. Bölüm: Dünya Görüşü ve Din

Din

Mit

Ritüel

Büyü ve Büyücülük

Din Uygulayıcıları

Dinî Sistemlerde Değişim

Sekülerizm, Köktendincilik ve Yeni Dinî Akımlar

V. Bölüm: Toplumsal Örgütlenmenin Boyutları

Sosyal Örgütlenme Nedir?

Toplumsal Örgütlenmenin Boyutları

Kast ve Sınıf

Irk

Etnik Köken

VI. Bölüm: Cinsiyet, Toplumsal Cinsiyet ve Cinsellik

20. Yüzyılda Cinsiyet, Toplumsal Cinsiyet ve Feminizm

Cinsiyet, Toplumsal Cinsiyet, Irk ve Sınıf

Toplumsal Cinsiyet Edimselliği

Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Çalışmalarında Kuramsal Çeşitlilik

Cinsiyet, Toplumsal Cinsiyet ve Beden

Cinsiyet, Toplumsal Cinsiyet ve Cinsellik

Etnografik Bağlamda Cinsiyet, Toplumsal Cinsiyet ve Cinsellik

VII. Bölüm: İlişkiler: Akrabalık, Evlilik, Aile ve Arkadaşlık

Biyoloji Karşısında Akrabalık

Soy

Çift Taraflı Soy

Tek Çizgili Soy

Akrabalık Kavramları

Evlilik Nedir?

Kiminle Evlenmeli ve Nerede Yaşamalı?

Kaç Tane Eş Olmalı?

Bir Anlaşma Olarak Evlilik

Aile

Boşanma

Arkadaşlık

VIII. Bölüm: Siyasal Antropoloji

İktidar

Siyasal Çevre Bilimi ve Siyasi İktisat

Anlaşmazlıklar ve Anlaşmazlık Çözümleri

Siyasal Örgütlenme Biçimleri

Toplumsal Tabakalaşma

Siyasal Eylem Türleri

Toplumsal Kontrol ve Hukuk

Milliyetçilik ve Hegemonya

IX. Bölüm: İktisadi/Ekonomik Antropoloji

“Geçim Sanatı”

Geçim Stratejileri

Toplumun Maddi Yaşam Süreçlerini Açıklamak

Değiş Tokuş Biçimleri

Üretim, Dağıtım ve Tüketim

Üretim Biçimi

Köylüler

Tüketim

Gıda ve Beslenme Antropolojisi

X. Bölüm: Küreselleşme

Sömürgeciliğin Kültürel Mirası

Sömürgecilik Sonrası Dünyada Sosyokültürel Değişimi Çözümlemek

Küreselleşme

Temas Kurmanın Kültürel Etkileri

Küreselleşme, Vatandaşlık ve İnsan Hakları

Küresel Topluluklar

XI. Bölüm: Bilim, Teknoloji ve Tıp Antropolojisi

Bilim ve Antropoloji

Antropoloji, Bilim ve Teknoloji

Tıp Antropolojisi

Evrim Bağlamında İnsan Sağlığı

İnsan Sağlığı ve Beslenme

Sağlık ve İnsan Üremesi

Küresel Kapitalist Ekonomide Rahatsızlık ve Sağlık

XII. Bölüm: Kültürel Antropolojide Teori

Bilim Olarak Antropoloji

19. Yüzyıl Yaklaşımları

20. Yüzyıl Başlarında Yaklaşımlar

20. Yüzyıl Ortalarındaki Yaklaşımlar

20. Yüzyıl Sonu Tartışmaları

21. Yüzyıldaki Yeni Yönelimler

Ek Bölüm: Etnografiyi Okumak

Bir Etnografinin Bölümleri

Yerel ve Bölgesel Terimlerin Kullanımı

Fotoğraflar

Neden Bu Etnografiyi Okuyorsunuz (ve Nasıl Okumalısınız)?

Kaynakça

Dizin

Önsöz

Bu kitap, modern kültürel antropolojinin temel terim ve kavramlarına giriş niteliğindedir ve diğer kitabımız olan Cultural Anthropology: Perspective on the Human Condition’ın kısaltılmış bir versiyonu değildir; elinizdeki kitap bambaşka bir kitaptır. Amacımız, kültürel antropolojinin temel pratik ve fikirlerini kapsamlı bir sözlük tarzında okuyucuya sunmaktır. İyi bir sözlük, bir bilim dalına yeni giriş yapan kişilerin öğrenme sürecini destekler, analitik kelime dağarcığını genişletir ve bu yeni terminoloji ile disiplinin teorik ve pratik geçmişi arasında bağ kurar. Bu kitap ile biz de bunu başarmayı umuyoruz: Kültürel antropolojideki temel kavramları ve anahtar terimleri açıklıyor ve kısaca bunların nereden geldiğini ve birbirleri ile aralarındaki ilişkileri gösteriyoruz. Buradaki hedefimiz öğrenci ve okuyucularımızın, özellikle de etnografi yazımı olmak üzere, antropoloji metni yazımı için gerekli bağlamı anlamalarına yardımcı olmaktır. Bu kitabın bir ders dönemi boyunca etnografi metinleri ile birlikte kullanılmasını umuyoruz. Bu yüzden de, Cultural Anthropology (ve pek çok giriş kitabında) bulunan kapsamlı etnografik örnekleri ve diğer türden detayları çıkardık. Öğrencilerimizin ve okuyucularımızın daha geleneksel antropolojik metinler okumaya başladıkça başvurabilecekleri temel bir yapı sunmaya odaklandık.

Özellikler

–     Esneklik. Bu kitap pek çok farklı şekillerde kullanılabilir. Eğer alan için ayrılan ders saati kısıtlıysa ve konuların tamamı işlenemeyecekse, kültürel antropolojiye kısa ve öz bir giriş kitabı olarak kullanılabilir. Aynı zamanda antoloji veya etnografi metinleri, ya da her ikisiyle de beraber başarılı bir biçimde kullanılabilir. Kültürel Antropoloji: Temel Kavramlar kitabı, bir dönem boyunca giriş derslerini desteklemesi için kullanılabilir veya ihtiyaç durumunda kitabımıza başvurulabilir. Kültürel Antropoloji: Temel Kavramlar kitabının daha önceki baskılarını kullanan kişiler arasındaki yaklaşımlardan biri ise şudur; bazı ders konularının veya etnografi metinlerinin anlaşılması için spesifik bölümlerin ödev olarak verilebilir. Farklı kullanımları mümkün kılmak için her bölümü birbirinden bağımsız yapmaya çalıştık. Her bölümde numaralandırılmış alt başlıklar, öğrencilere ve okuyuculara gezinmeyi kolay hale getirmiş, aynı zamanda ders sorumlusunun bölümlerin alt başlıklarını ders ile uyumlu şekilde ödev verebilmesi için esneklik sağlamıştır. Mümkün olan ilişkili yerler arasında, kitap içi referanslar verilmiştir. Eğer bölümlerin sırası size uymuyorsa, kendi ders düzeninize göre bölümleri ve alt başlıkları size uygun şekilde sıralayabilirsiniz. Biz uygun şekilde sıraladığımızı düşünüyoruz, ama bir ders farklı şekillerde de düzenlenebilir ve ders sorumluları antropolojiyi öğretme yaklaşımlarına en uygun şekilde bölüm ve alt başlıkları ödev verme (veya çıkarma) konusunda özgürdürler.

–     Kısa ve uygun fiyatlı. Elinizde bulunan kitap, kültürel antropoloji öğretimi için kısa ve öz bir çerçeve sunar. Bu kitap kısa ve uygun fiyatlı olması için yazılmıştır. Özellikle gereksiz grafikler, fotoğraflar, detaylı metinler ve uzun etnografik örnekler konulmamıştır. Kısa bir giriş yazmanın sonucu olarak, alanla ilgili pek çok detay ve fark eklenmemiştir. Ders sorumlularının, sınıfta bahsi geçen konuları açıklamak için hem sınıf içinde hem de farklı metinler yoluyla etnografik örnekler sağlayacaklarını umuyoruz. Ümit ediyoruz ki kitabımızın kısalığı ve fiyatının uygunluğu, başka dersler için de okunması için ödev verilmesini ve sınıf içi tartışmaları beslemesini sağlar.

–     Çalışmaya yardımcı olur. Her bölüm, bahsedilen terimlerden oluşan bir liste ile başlar ve önerilen okumaların olduğu bir liste ile biter. Kitabın sonundaki kapsamlı bibliyografya ile birlikte bu liste, öğrenci ve okuyucuları daha detaylı tartışmalara yönlendirir. İndeks de, yine okuyucunun ihtiyacı olan terimi hızlıca bulmasına imkân sağlar.

–     Teori üzerine bir bölüm içerir. Bütün antropolojik yazım teorik yapı üzerine kurulduğu için, kültürel antropolojideki teoriler üzerine bir bölüm ekledik. Bize göre, öğrenci ve okuyucuların okudukları metinlerin antropolojinin teorik bağlamına nasıl oturduğunu anlamaları önemlidir. Aynı zamanda okuduklarını yorumlayabilmek için bir takım entelektüel araçlara da ihtiyaçları vardır: etnografik yazım çoğu zaman alternatif teorik fikirleri ifade eder ve antropolojik tartışmalarda, öğrencilerin bu fikirlerin neden olduğu konuları bilmesi yararlı olacaktır.

–     Etnografi okuması üzerine eşsiz bir ek bölüm sunar. 1. ve 2. Bölümler etnografik yöntemlerle ilgili bir tartışma sunar. Bu özel ek bölüm etnografi metni okumak için okuyucuya (ve öğrencilere) bazı yöntemler önerir. Etnografi metinlerinin nasıl bir araya getirildiğine ve nasıl yazıldığını anlatır; aynı zamanda öğrencilere okuduklarından en fazla verimi alabilmeleri için stratejiler sunar.

Kitabımızı oluştururken, bazı kavramların metin içinde tek bir yerde mi yoksa birkaç bölümde birden mi verilmesi gerektiğine karar vermek zorundaydık. Dolayısıyla kavramlar metinde farklı yerlerde bahsedildiğinde (örneğin ekolojik antropoloji ve saha çalışması yöntemleri), metin içi karşılıklı referanslar verdik.

Kitabın 6. Baskısında Yeni Neler Var?

Altıncı baskının kapsamında ve yapısında temel üç değişiklik var.

–    Cinsiyet, toplumsal cinsiyet ve cinsellik üzerine yeni bir bölüm ekledik. Bu bölüm daha önceki baskılarda olmayan yeni bir tarzda ele alınmıştır.

–    Yeni eklenen bölüme yer açmak için, eleştirmenlerimizin önerilerini göz önüne alarak akrabalık ve evlilik hakkındaki bölümleri birleştirdik. Yaptığımız değişikliği bir fırsat olarak gördüğümüz için, bu bölüme arkadaşlık üzerine yeni bir alt başlık ekledik.

–    Cinsiyet, toplumsal cinsiyet ve cinsellik bölümü ile birlikte, bölümlerin sırasını yeniden düzenlemeye karar verdik. Toplumsal örgütlenme ile ilgili bölümler, siyaset ve ekonomi ile ilgili bölümlerden önce verilmiştir. Bu konuları farklı bir sıra ile öğretmeyi tercih ederseniz, bölümleri size uygun şekilde sıralamakta ve ödevlendirmekte özgürsünüz.

Her bölümü gözden geçirip düzeltmeler yaparken, pek çok yer büyük ölçüde değiştirilmiştir:

–    Antropoloji isimli 1. Bölüme, ahlâk antropolojisi ile ilgili ek materyal eklenmiştir ve uzun dönemli saha çalışması, çok alanlı saha çalışması, arşivlere başvurma ve benzeri karmaşık araştırma biçimlerinin anlaşılabilmesi için, etnografya ile ilgili daha detaylı bilgiler verilmiştir. Bu araştırma biçimleri, 20. yüzyılın ilk yarısında standart olan klasik saha çalışması türlerinden farklıdır.

–    Anlam Yaratma: Dil ve Sanat isimli 3. Bölüm, yeni bir başlığa kavuşmuş ve göstergebilim (semiyotik) üzerine odaklanmıştır. Peirce’ci göstergebilime ait (görüntüsel göstergeler, belirtiler ve semboller) temel kavramlara bir giriş niteliğindedir. Aynı zamanda Michael Silverstein’ın lingusitik edimbilim üzerine yaptığı çalışmayı da içerir. Bu çalışma aynı zamanda belirtisellik gibi Pierce kavramları ile arasında ilişkiler kurar. Göstergebilim dil dışında diğer ifade biçimlerini de kapsar. Bu nedenle de, eleştirmenlerin de önerilerine dayanarak sanat ve medya ile ilgili metinler bu bölüme alınmıştır. Sanatla ilgili kısım, semiyotik ideolojiyi tanımlayan ve örnekleyen metinler içermektedir. Bu metinler Webb Keane’in Sumba halkı kumaşları üzerine yaptığı çalışmaya dayanır.

–    Toplumsal Örgütlenmenin Boyutları isimli 5. Bölüm, ırk kavramı ile ilgili kapsamlı tartışmalar içermektedir: ırkla ilgili Amerika Birleşik Devletleri’nde ve farklı yerlerde yapılan etnografik çalışmaları içerir. Toplumsal Cinsiyet ile ilgili kısım, tek başına bir bölüm olarak verilmiştir.

–    6. Bölüm, Cinsiyet, Toplumsal Cinsiyet ve Cinsellik bölümü tamamen yenidir ve önceki baskılardaki bölümler kadar kapsamlı yapılmıştır.

–    7. Bölüm, İlişkiler: Akrabalık, Evlilik, Aile ve Arkadaşlık bölümü, önceki baskılarda iki ayrı bölümün birleştirilmiş halidir. Farklı türden ilişki biçimleri ile birlikte, arkadaşlıkla ilgili yeni metinler de eklenmiştir.

–    8. Bölüm, Siyasal Antropoloji, kültürel antropologlar tarafından farklı çatışma biçimlerinin oluştuğu bağlamları açıkladığı düşünülen şiddet konusuyla ilgili kapsamlı bir çalışma sunmaktadır.

–    10. Bölüm, Küreselleşme, hümanitaryanizm ve Ekvador’daki bölgesel vatandaşlıkla ilgili yeni bilgiler sunmaktadır.

–    12. Bölüm, Kültürel Antropolojide Teori, açıklık ve anlaşılırlık bakımından yeniden gözden geçirilmiş ve yeni bir örnek (Kohn, How Forests Think) eklenmiştir. Buradaki amaç 21. yüzyıl dünyasında şekillenmekte olan teorik ve etnografik tartışmaları göstermektir.

Teşekkür

Kültürel Antropoloji: Temel Kavramlar kitabımızın altıncı baskısını yaparak, Oxford Üniversitesi Yayınlarından çıkan diğer kitaplarımızın yanında yer almasından memnuniyet duyuyoruz. Bu kitabın Oxford’a ulaşmasını sağlayan genel yayın yönetmeni Sherith Pankratz ile çalışmak bizim için çok büyük biz zevkti. Elinizdeki metni taslak formatından alıp bir kitaba dönüştüren yardımcı editör Meredith Keffer’e de teşekkürlerimizi sunuyoruz. Kitap eleştirmenleri, aynı fikirde olmadıkları zamanlarda bile yazarlar için oldukça önemlidir çünkü yazdığımız metne farklı açılardan bakabilmemizi sağlarlar. Oxford bu baskı için ilgi çekici kitap eleştirmenleri seçmiştir: aldığımız yanıtlar dikkatli, derinlikli ve destekleyiciydi. Önerilerin pek çoğunu uyguladık. Uygulamadığımız yerlerde yine de önerilerin üzerine düşünerek düzeltmelerimizi yaptık. Kitabı gözden geçiren Kuzey Kolorado Üniversitesi’nden Ralph M. Becker’a; Chicago’daki Loyola Üniversitesi’nden Noah Butler’a; New Orleans Üniversitesi’nden Ana Croegaert’e; Pennsylvania’daki Bloomsburg Üniversitesi’nden David Fazzino’ya; Kent Eyalet Üniversitesi’nden Evgenia Fotiou’ya; Chicago Roosevelt Üniversitesi ve Sanat Okulu’ndan Christine Malcolm’a; Austin’deki Teksas Üniversitesi’nden Vivian Newdick’e; Knoxville’deki Tennessee Üniversitesi’nden Amanda Reinke’ye; Goucher College’da Carolyn Schwarz’a; New Mexico Highlands Üniversitesi’nden Orit Tamir’e; Teksas Teknik Üniversitesi’nden Matthew Watson’a ve iki isimsiz eleştirmene teşekkürlerimizi sunuyoruz.

Son olarak bize böyle bir kitap yazma fikrini veren Jan Beatty’e teşekkür etmek istiyoruz. Kültürel antropolojinin okuyucuya farklı biçimlerde nasıl sunulacağı üzerine düşünmemizi sağladığından, bu kitap bizim için değerli ve ilginç bir proje olmaya devam etmektedir. Umarız siz de bu kitabı yeni nesil öğrencilere antropolojiyi öğretmede etkili bir kaynak olarak kullanırsınız.

Robert H. Lavenda

Robert Lavenda antropoloji alanında doktorasını 1977 yılında İndiana Üniversitesinden almıştır. Kültürel antropoloji alanında uzmanlaşan Lavenda, Karakas ve Venezüela’da saha çalışmaları yürütmüş, on dokuzuncu yüzyıl sonu-yirminci yüzyıl başlarındaki toplumsal örgütlenme ve değişmeler üzerine araştırmalar yapmıştır. 1981 yılından beri Minnesota’daki festivaller üzerinde çalışmalarını sürdürmektedir. 1979 yılından beri St. Cloud Eyalet Üniversitesinde Antropoloji profesörü olarak görev yapmaktadır. Mit, Büyü ve Din; Etnografik Girişimcilik; Latin Amerika’da Kültür ve Toplum verdiği dersler arasındadır.

Emily Schultz

Emily Schultz doktorasını 1980 yılında İndiana Üniversitesinden tamamlamıştır. Linguistik antropoloji, küreselleşme ve kentleşme konuları çalışma alanı olan Schultz, City and Society dergisinin editörlüğünü yapmıştır. Linguistik Antropoloji, Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Antropolojisi, Bilim ve Teknoloji Antropolojisi Schultz’un verdiği dersler arasındadır. Halen St. Cloud Eyalet Üniversitesi Antropoloji bölümünde profesör olarak görev yapmaktadır.

Dilek İşler Hayırlı

Lisans ve yüksek lisans eğitimini Hacettepe Üniversitesi’nde tamamladı. Doktora çalışmalarını ise Ankara Üniversitesi’nde sürdürmektedir. İngilizce öğretimi, Antropoloji, Halkbilim/Folklor ve Çeviri alanlarındaki akademik çalışmalarını yürütmekte, Ankara’da bir devlet üniversitesinde İngilizce okutmanlığı yapmaktadır.

Onur Hayırlı

Ankara doğumludur. Sosyal antropoloji alanında doktorasını Hacettepe Üniversitesi’nde tamamladı. “Akademisyen Evlilikleri” adında bir kitabı bulunmaktadır. Çeşitli üniversitelerde akademik kariyerine devam etmekte, çeşitli dersler vermektedir.