Son Nefes: Ölmekte Olanlara Eşlik Etmek

Ölüm, Hastalık, Yaşlılık

Son Nefes
Sonsöz

“Binyıllar geçti ama insan ölüme alışamadı bir türlü.” Hekim dostum Claude Grange, Malraux’nun bu karamsar sözlerini her fırsatta yadsıyan insanlardan olmuştur. Asırlardır, halkın kadim bilgeliği “ne güneşe ne de ölüme gözümüzü dikip bakamayız,” der. Fakat ölmekte olanlara eşlik etmek ve onlarla göz göze gelmek Grange’ın gündelik mesleği olmuştur ve Houdan (Yvelines) hastanesindeki palyatif bakım birimini yönettiği yirmi yıldan fazla bir süreden beri bunu hayatının bir parçası kılmıştır. Grange ile nasıl tanıştık? Bazı sağlık sorunları yaşadıktan sonra, yaşayanları sağlıklarına kavuşturmaya değil de daha ziyade yakında ölecek olanlara eşlik etmeye yönelik faaliyetler hakkında daha fazlasını öğrenmek amacıyla, Grange’ın çalışma mekânını keşfetmek üzere kendisine ricada bulundum; öyle ya, zamanın ne getireceğini kimse bilemez. Her bakımdan faydalı bir kılavuzluk. Grange’ın ekibinin, bizzat kendisinin gözetiminde, konulan teşhisler itibarıyla pek yaşama ümidi kalmayan hastalara gösterdiği sınırsız ve incelikli hassasiyete tanık olmak, bir turist edasıyla olup bitenleri izleyen insanın zihninde birçok soru işareti (sıradan sorular diyelim) uyandırır; ne de olsa ansızın gelen ölümler insanlar için bir istisna değil. Hal böyle olunca, Grange’la birlikte, vakit kaygısı olmadan açıkyüreklilikle fikir teatisinde bulunmaya karar verdik. Hiç şüphesiz, bir taraftan deyim yerindeyse eli hamurdan çıkmayan, son nefesini vermek üzere olan insanların canıyla temas kuran bir klinik uzmanı ve pratisyen ile diğer taraftan sağlığı itibarıyla kırılgan olan ve evrensel olmakla birlikte daima kendine özgü bir mevzu hakkında genelgeçer fikirlerin bir ağırlığının olmadığını bilen sıradan bir meraklı aynı kefeye konulamaz. Öğrenmem gereken çok şey, sormak istediğim çok soru vardı, fakat her şeyden evvel dinlemek lazımdı. Hem kendilerini hem bizi tatlı sözlerle kandırmadıkları sürece “yarın görüşürüz” diyemeyen insanların bakışlarıyla karşılaşmamak için (ki günün birinde biz de öyle bakacağız) bir PBB’ye (Palyatif Bakım Birimi), bu amaca tahsis edilmiş gözden uzak bir yere nakledilmesi uygun bulunan hastaların başucunda tanık olunan, hissedilen ve temsil edilen şeylere öncelik verdik.

R. D.

Claude Grange

Fransa’da “Çaresiz Hastaların Doktoru” olarak tanınan Claude Grange günümüzde palyatif tıbbın önde gelen isimlerinden biridir. Yirmi yıl boyunca Fransa kırsalında hekimlik yapan Grange birçok hastasının ve özellikle kendi çocuğunun, kendi ifadesiyle kabul edilemez koşullar içinde ölümlerine tanık olmasının ardından, palyatif tıp alanında eğitim aldı. Takip eden yirmi yıl boyunca, iyileşmesi mümkün olmayan ağır hastalıklarla mücadele eden insanların hastalık süreçlerini ve hayatlarının son günlerini daha rahat geçirebilmeleri için, meslek hayatını kendi deyimiyle tutkuyla bu insanlara eşlik etmeye adadı. Bugün ise palyatif tıp alanındaki öğretici deneyimlerini bu alandaki yeni meslektaşlarıyla paylaşmak için çalışmakta ve eğitimler vermektedir. Eserleri: Médecin de l’Inguérissable (1999), Le dernier souffle, Accompagner la fin de vie (2023).

Régis Debray

Régis Debray 1940 yılında Paris’te doğdu. Henüz genç bir öğrenciyken Fransız Komünist Partisi’ne katıldı. 1960 yılında Ecole Normale Supérieure’e kabul edildi. 1965’te felsefe diploması aldı. Ardından Fransa’dan ayrılıp Küba’ya gitti ve 1967 yılına dek Che Guevara’yla birlikte hareket etti. Bolivya’da tutuklandı ve ölüme mahkûm edildi. Sartre’ın öncülük ettiği uluslararası bir kampanya sayesinde, üç yıllık hapis cezasından sonra serbest bırakıldı. Bir süre Şili’de kaldıktan sonra Fransa’ya döndü. Fransa’da resmî ve sivil çeşitli kurum ve kademelerde görevler yaptı. Debray birçok deneme, söyleşi, eleştiri, roman ve günlük kaleme aldı; aynı zamanda tiyatro, sinema ve opera alanlarında eserler verdi. Fransa’da tanınmış ve etkili bir entelektüel olarak kabul edilmektedir. Eserlerinden bazıları şunlardır: La neige brûle (1977), Éloge des frontières (2010), Vie et mort de l’image, Une histoire du regard en Occident (1992), Civilisation, Comment nous sommes devenus américains? (2017), Le Siècle Vert (2020), Le Feu sacré, Fonctions du religieux (2003), L’exil à domicile (2022), Un été avec Paul Valéry (2019), Révolution dans la révolution, Lutte armée et lutte politique en Amérique latine (1967), La Guérilla du Che (1974). 

Özcan Doğan

Çevirmen, redaktör, yazar. 1981 yılında doğdu. Hacettepe Üniversitesi Fran­sız Dili ve Edebiyatı bölümünden mezun oldu. Çevirdiği kitaplardan ba­zıları şunlardır: Amerika’da Demokrasi (Tocqueville), Sosyoloji ve ­Antropoloji (Mauss), Avrupa Düşüncesinin Serüveni (Russ), Sanat (Farago), İntihar (Durk­heim), Mısır Mucizesi (Schwaller de Lubicz), Ekonomik Psikoloji (Tarde) Plotinos ya da Bakışın Saflığı (Hadot), Orada Saat Kaç? (Gruzinski), Yöntem Üzerine Konuşma (Descartes), Özdeyişler (La Rochefoucauld).

Notos, Birikim, Birgün, Özgür Edebiyat, Yasakmeyve, Kül Öykü, Öykü Gazetesi, Sarnıç, Kirpi Şiir, Mevzuedebiyat, Peyniraltı Edebiyatı, Edebiyathaber, Lacivert gibi dergilerde öykü, şiir ve yazıları yayımlandı. Bunun Konumuzla Bir İlgisi Yok, Bay How Ne Yapmalı? ve Kendime İyi geceler adlı üç öykü kitabı, Öyle Değil mi Zehra?, Yeryüzünde Sesler, Ayakları Pürdikkat Refakatçi Haydutlar adlı üç romanı var.