Ziraat İşleri

Önsöz

Franciscus Petrarca’dan M. Varro’ya

Kısaltmalar

Sunuş

Ziraat İşleri - 1

Giriş

Ziraatın Amacı

Ziraatın Sanat Yönü

Dört İlke

Ziraat Bilgisinin Kısımları

Arazi Türleri

Uygun Konum ve Uygun Arazi

Asma Bağcılığı

Çiftlik Arazisi ve Toprak Türleri

Arazi Ölçüleri

Çiftlikteki Yapılar

Villanın Konumu

Çiftlik Planı ve Çiftlik Avlusu

Çitler ve Duvarlar

Ağaçlar ve Sınırlar

Çiftlik Civarı

Üretim Araçları, Sesli Üretim Araçları Olan Köleler

Çiftlik Çalışanlarının Sayısı

Yarı-Sesli Üretim Araçları

Sığırlar ve Yük Hayvanları

Köpekler ve Diğer Yabaniler

Sessiz Üretim Araçları

Ürünler

Zeytinler ve Ağaç Yetiştiriciliği

Asmalar

Bağlar

Zamanlar ve Mevsimler

Yılın Bölümleri

Birinci Evre (7 Şubat-24 Mart)

İkinci Evre (24 Mart-7 Mayıs)

Üçüncü Evre (7 Mayıs-24 Haziran)

Dördüncü Evre (24 Haziran-21 Temmuz)

Beşinci Evre (21 Temmuz-26 Eylül)

Altıncı Evre (26 Eylül-28 Ekim)

Yedinci Evre (28 Ekim-24 Kasım)

Sekizinci Evre (24 Kasım-7 Şubat)

Ay’ın Evreleri ve Altılı Yıl Bölümlemesi

Gübreleme

Üretim Yöntemleri

Tohum: Ekim, Dikim ve Aşılama

Aşılama ve Çelik

Ürün-Toprak Oranı

Keçitırfılı

Diğer Ürünler

Bitkilerin Büyümesi

Bitki Tabiatı

Bitki Bakımı

Tahıllar

Saman Hasadı

Ürün Hasadı

Harman Yeri

Harmancılık

Başak Toplama

Bağbozumu ve Şarap Yapımı

Zeytin Üretimi

Saman İstifleme

Ambarlar

Üzüm Muhafazası

Meyve Muhafazası

Sofralık Zeytinler

Amurca

Muhafaza ve Tüketim

Tahılları Ambardan Çıkarmak

Amurcanın Hazırlanması ve Muhafazası

Şarap Muhafazası

Beyaz Zeytin

Ceviz, Hurma ve İncir

Meyveleri Asarak Muhafaza Etmek

Satmak için Üretmek

Ziraat İşleri - 2

Giriş

Besicilik: Kökenleri, İtibarı ve Uygulaması

Koyunlar

Keçiler

Domuzlar

Sığırlar

Eşekler

Atlar

Katırlar

Köpekler

Çobanlar

Süt ve Yün

Ziraat İşleri - 3

Giriş

Villa Türleri

Villada Beslenen Hayvanlar

Kuşlar

Kuşhaneler, Ardıç Kuşları

Tavus Kuşları

Güvercinler

Üveyikler

Kümes

Kazlar

Ördekler

Tavşanlık

Yaban Domuzları ve Diğer Dört Ayaklılar

Salyangozlar

Bayağı Yediuyurlar

Arılar ve Kovanlıklar

Balık Havuzları

Ek 1: Roma’da Yunan-Perverlik ve Yunan-Düşmanlığı

Ek 2: Varro’nun Kuşhanesi

Ek 3: Eserde Adı Geçen Bitkilerin ve Hayvanların Bilimsel Sınıflandırması

Eserde Adı Geçen Bitkilerin Bilimsel Sınıflandırması

Eserde Adı Geçen Hayvanların Bilimsel Sınıflandırması

Ek 4: Eserde Adı Geçen Bazı Bölgelere Dair Bilgiler

Önsöz

Marcus Terentius Varro’nun Res Rusticae (Ziraat İşleri) adlı bu eserini çevirirken, ortaya çıkacak çalışmanın salt çeviri içermesini istemediğim için eserde ziraatla ilgili sözcükleri, kavramları ve meseleleri, mümkün olduğu kadar eserin bağlamında kalarak açıklamaya gayret ettim. Çeviri metni dışında, modern taksonomik sınıflandırmalar çerçevesinde, eserde adı geçen bitki ve hayvanların modern bilimsel isimlerini ve bu isimleri koyan bilim adamlarını (yani isimlerin müelliflerini) elimden geldiğince aktardım. Varro’nun uzun uzadıya anlattığı kuşhanesine ait beş farklı rekonstrüksiyon planını görsel olarak ekledim. Bunların yanında, eserde adı geçen bazı bölgelerin günümüzdeki konumlarını verip bu bölgeleri tarihçeleriyle birlikte, ziraat ile olan ilişkileri bağlamında anlatmaya çalıştım. Çoğu bölgenin tarihçe kısmını Varro’nun yaşadığı dönemle sınırlı tutup daha ileri gitmedim. Elbette bu alanlarda kusurlarım olmuştur. Mevcut kusurlardan ötürü okurdan şimdiden özür diliyorum.

Çeviride “Ash, H. B. & Hooper, W. D., 1934. Marcus Porcius Cato: On Agriculture. Marcus Terentius Varro: On agriculture. Londra: Heinemann” künyeli eseri temel alsam da kaynakçada künyelerini verdiğim edisyonları ve çevirileri de karşılaştırmalı olarak kullandım. Ek bölümlerde kullandığım kaynakları kaynakça bölümüne ayrı başlıklarla ekledim. Bitki ve hayvan isimleri bölümünde çevrimiçi olarak, bilimsel adlandırmalar için “International Plant Names Index,” “Plants of the World Online,” “Türkiye Bitkileri Listesi,” “Wikispecies” internet sitelerini, takson müellifleri ve taksonların bilimsel kriterlere uygun olarak yayımlandığı kaynakları bulmak için ise “Biodiversity Heritage Library” ve “Hathitrust Digital Library” internet sitelerini kullandım. Bu sitelerin linklerini kaynakça kısmına çevrimiçi kaynaklar başlığıyla ekledim.

Okunurluğu ve anlayışı kolaylaştırmak için, Lloyd Storr-Best’in (1912) başlıklara ayırma yöntemini benimsedim. Her bölümün başına o bölümde anlatılan konuyu başlık olarak attım. Eserin Latince aslının bazı bölümlerinde anlaşılması zor cümleler, bazı bölümlerinde düzeltilmesi imkânsız, bozuk kısımlar bulunuyor. Bunlarla ilgili olarak kaynakçada verdiğim tüm edisyonları karşılaştırmalı olarak inceledim ve bu edisyonlardaki düzeltmeleri, yorumları dipnotlarda tartıştım. Çeviride kullandığım edisyona sadık kalsam da diğer editör ve çevirmen yorumlarını da aktardım. Tutarlılık oluşturması için, eserdeki özel isimleri çeviri metninde istisnasız korumayı tercih ettim. Varro eserinde bu özel isimleri ne şekilde yazdıysa o şekilde aktardım. Çeviri metni dışında, dipnotlar da dâhil kalan yerlerde ise daha serbest davranarak Türkçede yer etmiş olan özel isimleri Türkçe literatürdeki şekilleriyle, Yunanca isimleri de Türkçe transliterasyonlarıyla verdim. Kullandığım edisyondan doğrudan aktardığım dipnotları edisyon notu olarak (ed.n.) belirttim. Bunun dışındaki bütün dipnotlar şahsıma aittir. Eserde geçen ölçü birimlerini parantez içinde metrik ölçülere çevirdim ancak para birimlerini orijinal şekilleriyle aktarmayı tercih ettim.

Bu çevirinin ortaya çıkması sürecinde desteğini hiçbir zaman esirgemeyen ve ömür boyu öğretmenim olarak göreceğim Prof. Dr. Bedia Demiriş’e, metni gözden geçirme sürecinde yaptığı düzeltmeler ve verdiği bilgilerle bana destek olan sevgili arkadaşım Tuğba Gürgöl’e ve her türlü zorluğumu çeken kıymetli anneme teşekkürlerimi sunuyorum.

A. Doğucan Hanegelioğlu

İstanbul, 2021

Marcus Terentius Varro

Marcus Terentius Varro, MÖ 116’da Roma Cumhuriyeti’nin Sabini bölgesindeki Reate (günümüzde Rieti, İtalya) kentinde doğdu. Yaygın kabule göre ailesi equites (süvari) sınıfına mensuptu. Erken yaştan itibaren edebiyat eğitimine başlayan Varro, Roma’da ünlü gramerci Lucius Aelius Stilo’dan, daha sonra Atina’da Aşkelonlu Antiokhos’tan eğitim aldı. Politik yaşamında bir Gnaeus Pompeius Magnus taraftarıydı ve onun partisinin bünyesindeyken birçok memuriyette bulundu. Caesar ile Pompeius arasındaki iç savaşta, MÖ 49 yılında Caesar’a karşı son kez savaşıp kaybetti ve Caesar’a teslim olup af diledi. Caesar tarafından bağışlanıp tekrar Pom­peius saflarına katıldı ancak savaşlarda doğrudan yer almadı. Pharsalus Savaşı sonrasında Marcus Antonius tarafından mülküne ve kütüphanesine el konsa da Caesar tarafından yeniden affedilerek mülkünün bir kısmı kendisine iade edildi. Varro’nun entelektüel seviyesinin farkında olan Caesar ondan faydalanma niyetindeydi. Latince ve Yunanca eserlerin toplanacağı bir kütüphane kurup başına Varro’yu geçirmek isteyen Caesar MÖ 44 yılında suikasta kurban gidince bu düşünce gerçekleşmedi. Caesar’ın ölümünden sonra bütün mülküne ve kütüphanesine Marcus Antonius tarafından yeniden el kondu. Octavianus’un (daha sonra İmparator Augustus) araya girmesiyle canı bağışlandı ve ömrünün son yıllarını edebî çalışmalarıyla geçirdi. Hem çağdaşları hem ondan daha sonra yaşayanlar tarafından ‘Romalıların en eğitimlisi (vir Romanorum eruditissimus)’ olarak anıldı. MÖ 27 yılında hayata veda etti.

Ahmet Doğucan Hanegelioğlu

1987 yılında İstanbul’da doğdu. İlk ve orta öğretimini Zeynep Kâmil İlköğretim Okulu’nda, Lise eğitimini İntaş Lisesi’nde tamamladı. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’nde Türk Dili ve Edebiyatı, İstanbul Üniversitesi’nde Latin Dili ve Edebiyatı bölümlerinde okudu. Latin Dili ve Edebiyatı bölümünde 2015’te lisans, 2019’da yüksek lisans eğitimini tamamlayıp mezun oldu.