Can Çekişen Küresel Güç

Çevirmenin Notu

Yayınevinin Notu

Küresel Karşıtlık Oyunu ya da Can Çekişen Küresel Güç

Hâkimiyetten Hegemonyaya

Diyalog Şansı Tanınmayanlar

ÇEVİRMENİN NOTU

“Gücün Can Çekişmesi”, “Can Çekişen Güç” ya da “Can Çekişen Küresel Güç” başlıkları arasında tercihimi neden üçüncüden yana kullandığımı söyleyebilmek kolay değil. M. Gane’in deyimiyle Baudrillard’ın düşünceleri “radikal bir belirsizlik” içerir. Ben bu durumu “belirgin bir belirsizlik” şeklinde ifade ediyorum.

Örneğin bu makalelerde sözü edilen güç nedir? Nasıl tanımlanmış ve açıklanmıştır gibi soruların yanıtını kesin bir şekilde verebilmek neredeyse olanaksız. Oysa metin boyunca güç sözcüğünün yakınlarında, çevresinde dolaşan bir başka sözcük varsa o da “küresel”dir.

Bu metinlerde (Fransızca baskının 22. sayfasında) “can çekişen güç” ifadesi yer alıyor, ancak bağlantılı olduğu bir önceki tümcede “küresel özellikler” sözcükleri var.

Buna karşın küresel gücün bir sahibi olmadığını ve olamayacağını okuyoruz. Küresel güç hem bir şeylerin sonu hem başka bir şeyin başlangıcı, ancak aynı zamanda ne idiği belirsiz bir şeye benziyor.

Bu arada özellikle bu metinde sözü geçen güç kavramı kendinden menkul bir varlığa sahip olamayacağına göre anlaşılabilmesi için bir başka kavram ya da sözcükle ilişkilendirilmesi gerekir ki, en uygun terimin “küresel” olduğu söylenebilir.

“Ne olursa olsun bu küresel karşılıklı meydan okuma sürecinde henüz son sözün söylenmediği ve her şeyin tam bir belirsizlik içinde olduğu söylenebilir” gibi bir tümceyle sonlanan bir kitapta, okuyucu, buradaki “güç” kavramının neye tekabül ettiğine belki metni okuduktan sonra kendi karar verebilecektir!

*

Çağımızın en önemli düşünürlerinden birinin amansız bir hastalıkla boğuştuğu son aylarda yazdığı bu metinler tarihî bir niteliğe sahip. Zira böylesine zor koşullarda bile dünyaya (beğenilir ya da beğenilmez, kabul edilir ya da edilmez bilemem ancak) insanı şaşırtan zihin açıcı perspektifler sunmayı sürdürüyor. Baudrillard gibi bir insanı (aslında her insan için geçerli olabilir) tüm çelişkileriyle birlikte kabul etmek gerekiyor. Düşüncelerinin çelişkilerle dolu olduğunu hiç duraksamadan kabul eder, çünkü bunlar benim çelişkilerim olmaktan çok çelişkilerle dolu bir dünyadan yaşamaktan kaynaklanıyor, oysa ben onları yansıtmaktan başka bir şey yapmıyorum, der. Önemli olanın düşüncelerinin ayrıntılarında kaybolmak değil, özünü kavramak olduğunu düşünüyorum. Baudrillard ancak bu koşulla anlaşılır bir düşünür haline gelebilir.

Aramızdan ayrıldıktan sonra eşine yaptığım ziyaretlerden birinde bana esprili bir dille, bazen kendi yazdıklarını daha iyi kavrayabilmek amacıyla iyi bildiği Almanca ve Portekizce çevirilerini okurdu (eşine öyle dermiş) dediğini anımsıyorum. İroni düzeyi bu kadar yüksek bir insana ancak saygı duyulabilir.

İzmir, Ağustos 2016

YAYINEVİNİN NOTU

Can Çekişen Küresel Güç başlığı altında Jean Baudrillard’ın (1929-­2007) 2005 ve 2006 yıllarında verdiği konferanslar için yazdığı ve okuduğu metinler bir araya getirilmiştir. Benzer nitelikte dördüncü bir metin “Karnından Konuşan Kötülük” başlığıyla (2008) “Karnaval ve Yamyam” adlı kitapta yayımlanmıştır. Bu kitabın başında daha önce Cahier de l’Herne Baudrillard’da (2004) “Karnaval ve Yamyam ya da Küresel Rekabet Oyunu” başlığıyla yayımlanan –bir beşinci metin– vardır. Bu metinlerin hepsi aynı konudan söz ediyorlar.

Keltler bize Janus’u, yani bizi evet/hayır, siyah/beyaz, neşe/hüzün gibi yalın karşıtlıklarla karşı karşıya bırakan üç başlı bir büst bıraktılar. Jean Baudrillard bize beş yüze, mevcut ve düşlediği dünyayı izlediği on göze, en hafif gürültüleri bile duyabilen beş kulağa sahip, beş ağzıyla haykıran, denemeler yazan, anlatan ve öngören bir büst bıraktı.

Burada yazarın ileri sürdüğü düşünceleri doğrulamak amacıyla yazdığı ortak temele sahip metinler bir araya getirilmiştir. Böylelikle –içinde yaşadığımız dönemin son düşünürlerinden birine ait– bu düşüncenin kılcal damarlarına kadar inebiliyor, sunduğu ayrıntıları kavrayabiliyoruz.

Eric Marty’ye göre okuyucu açısından bu metinler: “Oluşum halindeki bir esere ait değişik evreleri” gözler önüne sererek daha önce yayımlanmış bölümlerin eksiklerini tamamlıyorlar. Alabileceği en son kesin biçimi ne yazık ki asla bilemeyeceğimiz böyle bir kavramsallaştırma sürecinin oluşumuna katılmak insanı çok heyecanlandırıyor.

Özetle, okuyucunun Baudrillard’a özgü savlarla ve on yıl gibi bir süre sonra hegemonya ve “yasal şiddetin!” abartılmasından kaynaklanan gündelik durumları anlamasını sağlayacak “çeşitlemelerle” baş başa olduğunu söyleyebiliriz.

Editörlerden

Jean Baudrillard (1929-2007)

Fransız düşünür ve sosyolog. Reims’ta doğdu. Bir memur ailesinin ilk çocuğuydu. Sorbonne Üniversitesi’nde Alman Dili ve Edebiyatı bölümünü okudu. Meslek yaşamına bir lisede Almanca öğretmenliği ile adım attı. 1966’da Nanterre Üniversitesi’nde Henri Lefebvre ile çalışmaya başladı. Bu üniversitede uzun yıllar sosyoloji dersleri verdi, çeşitli sebeplerden dolayı profesörlük unvanını çok geç bir tarihte, 1990 yılında elde edebildi. Libération gazetelerinde yazdığı güncel yazılarla geniş bir tartışma alanı açtı. Baudrillard, eserlerinde gelişmiş kapitalist ülkelerdeki tüketim olgusunu, kitle iletişiminin ve teknolojik ilerlemenin yol açtığı toplumsal değişimleri çözümledi. Çağımızda teknolojinin yarattığı anlam ve gösterge fazlalığının, kopyalardan ibaret bir “simülasyon” evrenine, gerçekliğin yok olduğu bir “hipergerçeklik” dünyasına tekabül ettiğini sanattan mimariye, sinemadan reklâmcılığa ilişkin verdiği sayısız örnekle gösterdi. Baudrillard özellikle medya üzerine yaptığı çalışmalarla bütün dünyada ün kazandı. Simülasyon kuramıyla günümüz toplumuna ve “postmodern” dünyaya radikal eleştiriler yöneltti. Ona göre, gerçek dünya ile imgeleri arasında herhangi bir ayı­rım yapabilme kabiliyetine sahip değiliz. Bugün reklâmlar ‘şey’lerden çok imgeleri pazarlamaktadır. “Chanel”, “Calvin Klein” veya “GAP” gibi mar­kaların temsil ettiği nitelik veya değerden çok etiketleri veya göstergele­ri satın alınmaktadır. Baudrillard’ın ünlü tespitlerinden biri de, Körfez Savaşı’nın “gerçekten yaşanmadığı” ile ilgiliydi. CNN izleyicileri savaşı bir “medya olayı” olarak rahat ve geniş koltuklarında cips yiyerek izledi. Baud­rillard, füze bombardımanı ile imge bombardımanı arasında bir ayırımın yapılamadığı dünyada, artık eleştiri gücünü tamamen yitirdiğimizi öne sürdü.

Jean Baudrillard’ın Doğu Batı Yayınları’ndan çıkan diğer eserleri: Simülakrlar ve Simülasyon (2003); Sessiz Yığınların Gölgesinde (2003); Şeytana Satılan Ruh ya da Kötülüğün Egemenliği (2005); Foucault’yu Unutmak (2013); Neden Her Şey Hâlâ Yok Olup Gitmedi? (2019); Karnaval ve Yamyam (2019); Nesneler Sistemi (2020); Sim­gesel Değiş Tokuş ve Ölüm (2021); Gösterge Ekonomi Politiği Hakkında Bir Eleştiri (2021); Çaresiz Stratejiler (2021); Her Yer Ekran (2022); Üretimin Aynası (2022); Anahtar Sözcükler (2025).