Bahtinci düşüncenin gelişmesine önemli bir katkı sağlayacak olan Bahtin ve Çevresi, bu anlamda sonuncu çalışma olmayacak elbette, yeni çalışmaların önünü açacak ve Bahtin'e duyulan ilginin yeniden şekillenmesine yardımcı olacak. Bahtin'in ve Çevresi'nin hak ettiği daha geniş bağlama yerleştirilmesi gerekliliğine ışık tutacak. Bahtin'in yaşadığı dönemde birçok önemli ve sağlam kuramcı vardı elbette, ama ne yazık ki Bahtin kariyeri boyunca hak ettiği ilgiyi göremedi. Craig Brandist'in kitabı Bahtin'e (ve Çevresi'ne) olan bu borcu hatırlatmaya ve tamamen kapatmaya olmasa da kapatılmasının önünü açmaya yönelik bir çalışma.
Bahtin Çevresi'ne ışık tutarak bize Bahtinci düşüncenin aslında Bahtin'in kendisinin de çok sevdiği diyalojizm kavramını anımsatacak şekilde diyalojik bir sürecin ürünü olduğunu ama henüz son bulmadığını ve gelişmeye açık olarak beklediğini gösteriyor.
Bu kitap ise Bahtin ve Çevresi'ne dair en son önemli araştırmaların sonuçlarını bir araya toplayan ilk kitap olma özelliğini taşımaktadır. Çevrenin yapıtlarını tarihsel ve entelektüel bağlama yerleştirmeye çalışmaktadır, böylelikle Bahtin ve Çevresi'nin bir bütün olarak önemi açıklık kazanmaktadır. Craig Brandist Bahtin'in mirasına dair yeni bir perspektif sunuyor bize ve böylece Bahtin'in önemini bir kez daha anlamamızı sağlıyor ama bunun yanı sıra, Çevre'nin diğer önemli düşünürlerinin, sözgelimi Voloşinov, Medvedev, Pumpianskii ve Kagan'ın hakkını da teslim ederek onların katkılarını ve hem Çevre'nin çalışmaları hem de Bahtin'in çalışmaları açısından taşıdıkları öneme ışık tutuyor. Çevre'nin bu diğer üyelerinin çalışmaları çoğunlukla gölgede kalmıştı, ama Brandist'in Bahtin ve Çevresi kitabı, bu düşünürlerin Bahtinci düşüncenin şekillenmesinde oynadıkları temel rolü görmemizi sağlıyor.
Mihail Bahtin ve Bahtin Çevresi'ni teşkil eden diğer düşünürler, çağdaş edebiyat ve kültür kuramı ve dünyası üzerinde çok önemli bir etkiye sahip oldular. Bahtin romanı bir tür olarak inceleyen en önemli kuramcılardan birisidir belki de. Popüler kültürde karnavalın yerine, işlevine, önemine vb. dair yazdıkları kültürel çalışmalar alanında sürekli gündeme getirilmekte ve yeni yorumlara yol açmaktadır. Bahtin Çevresi'nin toplumsal teori, felsefe ve psikoloji alanlarındaki etkisi ise her geçen gün daha da artmakta ve yayılmaktadır. Bahtin'in ve Çevre'nin çalışmaları ve yaklaşımları sadece özgül olarak edebiyat kuramı ile sınırlandırılamayacak genişlikte ve derinlikte fikirler içermektedir. Ayrıca yapılan yakın tarihli araştırmalar sayesinde Bahtin Çevresi'nin çalışmalarına ilişkin anlayışımızda da köklü değişiklikler yaşanmaktadır.
- Yazar: Craig Brandist
- Kitabın Başlığı: Bahtin ve Çevresi
- Çeviren: Cem Soydemir [İngilizce]
- Yayına Hazırlayanlar: Mirze Mehmet Zorbay
- Kapak Tasarımı: Mr. Z & Z
- Dizi Bilgisi: Doğu Batı Yayınları - 61; Felsefe Dizisi - 21
- Basım Bilgileri: 1. Basım: Mart 2011
- Sayfa Sayısı: 316
- ISBN: 978-975-8717-66-8
- Boyutları: 14 x 21
Önsöz
Giriş
Bahtin Çalışmalarının Sorunları
Yayım ve
Çeviri Sorunları
Biyografik
Özet
Çevre
Fenomeni
Yapıt
Dönemleri
Felsefî
Eğilimler
Yeni-Kantçılık
Lebensphilosophie
Fenomenoloji
Gestalt
Teorisi
Yeni-Kantçılık
Krizi
Din
Sahiplenme
Örüntüleri
I.
Bölüm
Bahtin Çevresi’nin İlk Dönem Etik ve Estetik Felsefesi (1919–1926)
Felsefe,
Kültür ve Politika
Matvei
Kagan
Etik ve
Estetik
Etikten
Edebiyata
“Estetik
Nesne”nin Üretimi
“Dışarıdalık”
“Dışarıdalık”
Krizleri
Etkileşim
Sosyolojisi
II.
Bölüm
Marksizm, Göstergebilim ve Sosyoloji (1926–1929)
Marksizm
ve Çağdaş Felsefe
Voloşinov
ve Çağdaş Psikoloji
Hayatta
ve Sanatta Söylem Konusunda Voloşinov
Sosyolojik
Poetika ve Biçimcilik: Medvedev’in Biçimsel
Yöntem Kitabı (1928)
Voloşinov’un
Marksizm ve Dil Felsefesi Kitabı (1929)
Diyalog,
Edebiyat ve “İç Biçim”
Sonuç
III. Bölüm
Sözel Etkileşimden Diyaloğa: Dostoyevski ve Roman
Voloşinov:
“Sosyolojik Yöntem ve Sentaks Sorunları” (1929)
Bahtin’in Dostoyevski’nin Sanatının Sorunları
(1929) Kitabı: Dostoyevski’nin Çoksesli Romanı
Dostoyevski’nin Sanatının Sorunları: Dostoyevski’de Söylem
IV.
Bölüm
Roman ve Edebiyat Tarihi (1934–1941)
Cassier
ve Hegelciliğe Geçiş
Marrcılık
Çok-Dillilik
(Heteroglossia)
Çok-Dillilik
ve Roman
Şiir ve
Roman
Romanın
“Oluş”u
Roman ve
Tarih
Gülme ve
Eleştiri
Epik ve
Roman
V.
Bölüm
Felsefeci Olarak Romancı (1940–1963)
Karnavalın
Kökenleri
Bir
“İlk-Tür” Olarak Karnaval
Grotesk
Edebiyatta
Karnaval
Sokratik
Diyalog ve Menippos Yergisi
Dostoyevski’de
Karnaval
Goethe ve
Gerçekçilik
Sonuç
VI. Bölüm
Son Metodolojik Yapıtlar
“Söylemsel
Türler Problemi” (1953–1954)
Beşerî
Bilimlerin Metodolojisi
“Metin
Problemi”
Sonuç
VII. Bölüm
Bahtin Araştırma Programının Dünü Bugünü
Şimdiye
Dek Kaydedilen İlerleme
Problemler
ve Gerilimler
Gerçekçi
Alternatifler
Eleştirel
ve Politik Alternatifler
Kitaptaki
Kısaltmalar ve Göndermeler
Kaynakça
Dizin
ÖNSÖZ
Bu kitap başlangıçta farklı bir yayımcının
teklifi üzerine Bahtin Çevresi’nin
çalışmalarına ilişkin giriş niteliğinde bir tarihsel çalışma projesi olarak
hayata geçecekti. Kitabın yazılması ile yayıneviyle yapılan görüşmeler
aşamasında, hazırlamakta olduğum giriş metninden daha fazlasının gerekli olduğu
sonucunu hissettim. Sheffield Üniversitesi’nde, Britanya Sanat ve Beşeri
Bilimler Araştırma Kurulu fonuyla desteğiyle, “Mihail Bahtin ve Bahtin Çevresi’nin
Çalışmalarının Rus ve Avrupa Bağlamı” projesinin parçası olarak kurulmuş olan
Bahtin Merkezi’nde Bahtin Çevresi’nin çalışmalarının düşünsel kaynaklarını
yıllarca araştırdıktan sonra, incelememi Bahtin Çevresi’nin çalışmalarına
ilişkin yeni bir araştırma ile desteklemem gerektiğine inanıyordum.
“Önceki” format bu tür bir olasılığı dışlıyordu. Böylelikle çalışmamı eleştirel
olarak büsbütün yeniden tasarladım ve Bahtin Çevresi’nin yapıtlarını,
Çevre’nin birtakım Rus ve Batılı akademisyenler, düşünürler vs. tarafından
yakın zamanda uygulanan fikirlerinin kaynaklarına ilişkin gerçekleştirilen
hatırı sayılır miktarda araştırmanın ışığında ele almaya çalıştım. Her ne
kadar başkalarının içgörülerini birleştirmeye çalışsam da, bir yandan da
kendi araştırmamı öne çıkarma çabasını da taşıyorum doğal olarak. Bu çaba,
Bahtin Çevresi’nin Hegelciliğe ve Marksizm’e, Karl Bühler, Anton Marty ve Oskar Walzel gibi düşünürlere ve
bu düşünürlerin temsil ettiği ve Nikolai Marr ve ardıllarının,
özellikle de Ol’ga Freidenberg’in çalışmaları aracılığıyla
ve Lucien Levy-Bruhl ve Ernst Cassirer gibi figürlerin dolayımıyla
Brentanocu geleneğe borçlu olduklarına ilişkin analizlerde iyice
belirginleşti.
Bahtin Çevresi’nin
fikirlerinin kaynaklarını vurgularken, kesinlikle Çevre’inn söyleyecek çok
az şeyi vardı imasında bulunmuyorum. Daha ziyade, Bahtin’in kendisinin
çoğunlukla
Bu kitabı yazarken,
birçok kişiye müteşekkir kaldım, bilgi ve nasihat için başvurduklarım,
tartıştığım, fikir alışverişinde bulunduğum, zıtlaştığım veya basitçe sohbet
ettiğim kişiler oldu, son birkaç yılda; hepsine minnettarım. Bunlar arasında
özellikle zikretmem gereken kişiler ise: Galin Tihanov, birçok dildeki tartışmalara
dair müthiş bilgisi, iyi mizah anlayışı, yardımseverliği ve cesaretlendirmesi
sonsuz bir destek oldu; David Shepherd, daimi entelektüel ve pratik desteği bu
kitabın büyük ölçüde önkoşulu oldu; Iurii ve Dar’ia Medvedev, misafirperverlikleri,
iyi niyetleri, bilgileri ve düşünsel teşvikleri, St Petersburg’a yaptığım
sık yolculukların değerli olmasını sağladı; Nikolai Nikolaev, Nikolai
Pan’kov, vladimir Alpatov ve Vitalii Makhlin, iyi niyetli
destekleri, misafirperverlikleri ve Rusya’daki ve Rusya dışındaki yardımları
için minnettarım; Mika Lahteenmaki, dil felsefesine ilişkin yaptığımız birçok
değerli tartışma için ve araştırmamı Finlandiya’da sunma olanaklarını
kolaylaştırıdığı için kendisine müteşekkirim. Ayrıca diğer birçok kişiyle yaptığım
tartışmalardan da büyük fayda sağladım. Bunlar arasında: Brian Poole, Michael Gardiner, Ken Hirschkop, Erik Dop, Jonathan
Hall ve konferans çevresindeki daha pek çok başka kişi, hepsine sonsuz
teşekkürler. BU kitap bu kişiler olmasaydı kesinlikle çok daha yoksun olacaktı.
Metnin kendisi David
Shepherd, Galin Tihanov, Mika Lahteenmaki
ve Karine Zbinden farklı aşamalarda kitabın müsveddesinin bazı bölümlerini
ve/veya tamamını okuyarak, yanlış anladığım, aşırıya kaçtığım birçok noktayı,
ifade bozukluklarını ve karışıklıkları işaret ederek yaptıkları değerli eleştiriler
ile metnin zenginleşmesine önemli bir katkı sağladılar. Onların müdahaleleri
ile metin gerçekten de güçlendi, yine de kalan bir kusur veya eksik yön varsa
bunun sorumluluğu tamamen bana ait elbette.
Okuyacağınız bu metin,
Bahtin Çevresi’nin
çalışmalarının kaynaklarını eksiksizce açıkladığı iddiasını taşımıyor
kesinlikle; arşive ulaşım hala sınırlı olmaya devam edecek, bu konuda şimdilik
yapacak fazla şey yok. Bununla birlikte, Bahtin Çevresi’nin etraflarındaki
fikirlere bağlanımlarının ana sınırlarından bazılarına dair bir açıklama
yapacağım ve bunun Çevre’nin yapıtlarını okumamızı ve uygulamamızı nasıl
belirlemesi gerektiğine dair düşüncemi ifade edeceğim. Bunun yanı sıra,
Çevre’ nin yapıtlarının içerdiği birçok sorunu ve sınırlı yönlerini de belli
ölçüde ele almaya ve bu güçlükleri alt edebileceğine inandığım bazı olası
değişiklikleri önermeye çalıştım. Şayet kitap, Bahtin Çevresi’nin
çalışmalarına sırf saygıdan kaynaklanmayan, tarihsel temelli ve yapıcı
bağlanımları teşvik edip bunlara yardımcı olabilirse, amacına ulaşmış olacaktır.
Craig Brandist
Sheffield Üniversitesi Bahtin Merkezi ve Rus ve
Slav Çalışmaları Bölümünde öğretim üyesidir. Kitapları The Bakhtin Circle:
Philosophy, Culture and Politics (Londra: Pluto Press, 2002); Carnival
Culture and the Soviet Modernist Novel (Houndmills: Macmillan, 1996); Galin
Tihanov ile birlikte ortak derleme Materializing Bakhtin: The Bakhtin Circle
and Social Theory (Houdnmills: Macmillan, 2000); David Shepherd ve Galin
Tihanov ile birlikte The Bakhtin Circle: In the Master's Absence
(Manchester: Manchester University Press, 2004); ayrıca Rus edebiyatı, kültür
kuramı, felsefe ve siyaset kuramı alanlarında New Left Review, Theory
Culture and Society, Economy and Society, Comparative Literature,
Essays in Poetics and Dialog. Karnaval. Khronotop gibi dergilerde
yayımlanmış birçok makalesi bulunmaktadır. Craig Brandist ayrıca Oxford St
Antony´s College’da Rus Edebiyatı Bölümünde Max Hayward Öğretim Üyesi olarak
çalışmıştır (1994-1996) ve Prag’da, Varşova’da ve St. Petersburg’da
araştırmalar yapmış ve St Petersburg’da Rusya Bilim Akademisi’nde dersler
vermiştir.
