Anarşizm: Doğu ve Batı Arasında Tarihsel Bir Bakış

Sunuş
      Kemal Bakır

Doğudan Batıya “Anarşi Irmağı”nın Tarihsel ve Düşünsel Kaynakları: Antik Çin ve Antik Yunan
      Kemal Bakır

Aydınlanma, Rousseau ve Anarşizm
      Armağan Öztürk

William Godwin: Hükümet Karşıtlığından Anarşi Toplumuna
      Zafer Yılmaz

Hayaletlere Açılan Savaş: Egoist Bir Anarşist Olarak Max Stirner
      M. Hanifi Macit

İnsan Coğrafyacısı: Élisée Reclus Muamması
      Nazmiye Özgüç

Emma Goldman: Anarşist, Komünist ve Feminist
      Kemal Bakır

Lev N. Tolstoy: Anarko-Pasifizm veya Dinî Anarşizm
      Hüseyin Aydoğdu

Kuram-Eylem Bağlamında Anarşizm ya da Anarşist Olmanın Hikâyesi: Fernando Pessoa’nın Anarşist Banker’i Üstüne
      Mustafa Günay

Toplumcu Anarşizmin Ekolojist Düşünceyle Kesişimi: Bookchin Düşüncesinde Eylem ve Diyalektik
      Armağan Öztürk

Şizoanaliz: Anarşist Psikanalizin Zemini
      Özgür Taburoğlu

Gilles Deleuze: Şizoanalitik Bağlamda Anarşist Göçebe
      Gül Turanlı

Bilim ve Anarşizm İkileminde Paul Feyerabend’in Epistemolojik Anarşizmi
      Serdar Saygılı

Anarşizme ve Otoriteryanizme Karşı Minarkizm: Robert Nozick’in Devleti Meşrulaştırma Çabası
      Ferhat Akdemir

Aristoteles ve Anarşizmin Antik Kökleri
      David Keyt

Dokuzuncu Yüzyıl Müslüman Anarşistleri
      Patricia Crone

Adalet, Düzen ve Anarşi: Pierre-Joseph Proudhon’un Uluslararası Siyaset Teorisi
      Alex Prichard

Devrimci Bir Kolektivist: Mihail Bakunin
      Yıldırım Torun

Marx’ın Son Savaşı: Bakunin ve Birinci Enternasyonel
      Alvin W. Gouldner

Anarşist ve Komünist: Pyotr A. Kropotkin
      Yıldırım Torun

‘Tekdüzelik Ölümdür’: Kropotkin’in Anarşizminde İnsan Doğası, Çeşitlilik ve Çatışma
      Matthew S. Adams

Karizma ve Sosyal Hareketler: Errico Malatesta ve İtalyan Anarşizmi
      Carl Levy

Farklı Türden Bir Anarşist M. K. Gandhi ve Bir Sivil İtaatsizlik Örneği Olarak Satyagraha
      Bahtinur Möngü

Paul Goodman’ın Anarşist ve Özgürlükçü Eğitim Anlayışı: Escuela Moderna ve Summerhill School Örneği
      Alper Bilgehan Yardımcı

Cumhuriyet Dönemi Türk Düşünürlerinde Anarşizm Görüşü
      H. Haluk Erdem

Nurettin Topçu’nun İsyan Ahlâkı ve Anarşizm
      Ali Osman Gündoğan

İslâmi İktidarın Ötekisi: Anarşizm?
      Hulusi Ertuğrul Umudum

Ursula K. Le Guin’in Romanlarında Postmodern Anarşizm
      Lewis Call

Anarşizm ile Postanarşizm Arasında Anarşi İmkânı
      Soner Kavuncuoğlu

SUNUŞ

Geçmişte olduğu gibi bugün de, anarşizm, pek çok kimsenin sakıncalı bularak söz konusu dahi etmekten çekindiği buna karşın pek çok kimsenin de sesini yükselterek ısrarla sahip çıktığı, bazılarına göre oldukça aykırı, ütopik ve alışılmadık, bazılarına göre ise gayet olağan-doğal bir insani, toplumsal ve siyasal hareketi ifade eder. Bu uç bakışlar, onun oldukça girift ve tartışmalı bir mesele etrafında şekillendiğini gösterir. Anarşizm, daha derin tarihsel-düşünsel köklere sahip olmakla birlikte, en belirgin biçimde modern zamanlarda ortaya çıkarak yerleşik siyasal-toplumsal düzene ve onu biçimlendirmeye aday siyasal teori ve ideolojilere karşı özgürlük adına yaptığı itirazlarla kendisinden sıkça bahsettirmeyi başarmıştır. Ancak bu itirazlarını bazen şiddet yoluyla ortaya koymasından dolayı belli çevrelerde adının kötüye çıkmasına, terörizmle ilişkilendirilmesine ve rasyonel temelden yoksun ölçüsüz duygusal bir tepki olarak görülmesine, bazen de sessiz, şiddetsiz ve pasif bir tavır almasından dolayı barışçıl bir hareket olarak değerlendirilmesine sebep olmuştur. Her ne şekilde değerlendirilirse değerlendirilsin, insani bir tavır olarak tüm insanlık tarihinde, bir felsefe, ideoloji, siyasal ve sosyal teori olarak da son üç yüz yıllık yakın tarihte etkin bir biçimde varlık göstermiştir ve bugün de varlığını ve etkinliğini sürdürmektedir. Bu bağlamda tarihsel ve güncel bir gerçekliğe sahip olan anarşizm, insanın, toplumun ve onlara ilişkin tarihsel ve güncel fenomenlerin anlaşılması ve doğru bir biçimde değerlendirilebilmesi açısından incelenmeyi ve araştırılmayı hak eden bir harekettir.

Elinizdeki bu kitap böyle bir kanaatin ürünüdür ve amacı, anarşizmi aklamak ya da karalamak değil, farklı açılardan okumalarla anlamak ve anlatmak, değerlendirmeyi okuyucuya bırakmaktır. Ki­tabın içeriği, Doğu Batı arasında anarşizmi, tarihsel serüvenini, etkileri, türleri ve başlıca temsilcileriyle birlikte felsefî, siyasal, toplumsal, dinî, bilimsel, sanatsal, edebî ve diğer insani açılardan ele alan yazılardan oluşmaktadır. Yazıların, ele aldıkları konu, olay ve kişilere göre tarihsel süreci takip etmesine ancak anarşizmin temel sorunsalını öncelikle güncel sorunlar üzerinden okumayla ve sonrasında tarihsel okumayla ortaya koyacak şekilde bir sıralamayı takip etmesine özen gösterilmiştir. Yazarlarımız: Matthew S. Adams, Ferhat Akdemir, Hüseyin Aydoğdu, Kemal Bakır, Lewis Call, Patricia Crone, H. Haluk Erdem, Alvin W. Gouldner, Mustafa Günay, Ali Osman Gündoğan, Soner Kavuncuoğlu, David Keyt, Carl Levy, M. Hanifi Macit, Bahtinur Möngü, Nazmiye Özgüç, Armağan Öztürk, Alex Prichard, Serdar Saygılı, Özgür Taburoğlu, Yıldırım Torun, Gül Turanlı, Hulusi Ertuğrul Umudum, Alper Bilgehan Yardımcı ve Zafer Yılmaz nitelikli yazılarıyla, Mukadder Erkan, Hulusi Ertuğrul Umudum ve Yıldırım Bayazit de tercümeleriyle katkıda bulundu. Hepsine ayrı ayrı teşekkür ederiz. Kitabın hazırlanma sürecinde Ali Utku hep yanımızda, bizimle idi, kendisine özellikle teşekkür ederiz. Son olarak bu kitabın yayın hayatına çıkmasını sağlayan Doğu Batı Yayınlarına şükranlarımızı sunarız.

Okuruna faydalı olması ve bu konuda yapılacak çalışmalara katkıda bulunması dileğiyle...

Kemal Bakır
Erzurum, 2021

Kemal Bakır

1979’da Erzurum’un İspir ilçesi Kılıççı Köyü’nde dünyaya geldi. İlkokulu Pazaryolu’nda, ortaokul ve liseyi Erzurum’da tamamladı. 2001’de Atatürk Üniversitesi Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi’nden mezun oldu. 2001-2006 yılları arası Erzurum İl Milli Eğitim Müdürlüğü bünyesinde sınıf öğretmeni olarak görev yaptı. 2006-2014 yılları arasında Atatürk Üniversitesi Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi’nde Araştırma Görevlisi olarak görev yaptı. Atatürk Üniversitesi Felsefe Bölümü’nden 2007’de yüksek lisans, 2012’de de doktora derecesini aldı. 2014’de Erzurum Teknik Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’ne öğretim üyesi olarak atandı. 2017’de Doçent unvanını aldı ve halen ETÜ Felsefe Bölümündeki görevini sürdürmektedir. Başlıca ilgi alanları ahlâk felsefesi -etik-, eğitim felsefesi, sosyal felsefe ve çağdaş Türk düşüncesi olup bu konularda çeşitli kitap içi bölüm, makale, tercüme ve bildirilerinin yanı sıra; Demokratik Eğitim- John Dewey’in Eğitim Felsefesi Üzerine (Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara, 2015, 4. Baskı), Natüralist Eğitim: Jean-Jacques Rousseau’da Eğitimin Toplumsal ve Ahlâki Temelleri (Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara, 2016), Francis Hutcheson ve Ahlâk Duyusu Teorisi / Yüreğin Yasası (Doğu Batı Yayınları, Ankara, 2016), Gen-Etik: İnsan Genom Projesi Üzerine Bir Etik Sorunlaştırma (Hasan Türkez ile birlikte, Ertual Akademi Yayıncılık, Erzurum, 2018), Eğitim Felsefesi (Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara, 2021, 6. Baskı) başlıklı beş telif kitabı ve bir de kolektif sadeleştirme çalışması (Odette Laguerre, Feminizm Âlem-i Nisvân, Terc. Baha Tevfik, Sadeleştiren ve yayına hazırlayanlar. Kemal Bakır, Ali Utku, Çizgi Kitabevi, Konya, 2015) bulunmaktadır.