Bu kitap
anlamlılık olgusunu açıklayan bir varlıkbilim sunuyor. Anlamlılığın evrimsel
bir gelişim olduğunu, insan dillerindeki anlamlı tümcelerin, doğadaki yalın
belirtilerden başlayarak, aşamalarla karmaşıklaşıp içerik zenginliği kazanan
iletişim biçimlerinin son basamağında yer aldıklarını savunuyor. Anlamlılığın,
dile getiren ile dile getirilen şeyler arasındaki bağıntılarda keşfedileceğini,
böylesi bağlantıların en temel biçimlerinin özsel ve nedensel bağlantılar
olduklarını öne sürüyor. Anlamın kaynağını oluşturan özsellik ve nedenselliği
de açıklayan bu çalışmada, insan ve hayvan iletişimleri arasındaki fark,
düşünme ve dil arasındaki öncelik ilişkisi gibi konular da tartışılıyor.
“Anlam, düşünce
tarihinin her döneminde, insanda bazen hayranlık bazen de kuşku uyandıran bir
tür büyü gibi görülmüştür. Bunun nedenini anlamak pek güç değil. Kendiliğinde
cansız, gösterişsiz ve tekdüze olan kimi nesne, ses ya da çizgiler, belli bir
değerlendirmeyle bizim için yepyeni, özgün ve zengin dünyalar yaratabiliyorlar
(...)
Anlam dediğimiz şeyin doğasını açıklamaya, ona ilişkin bir varlıkbilim geliştirmeye çalışacağım. Anlamın varlıksal bir boyutu bulunması onun doğasının soyut ve zihinsel olmasını mantıksal açıdan içermediğine göre, fiziksel herhangi bir şeyin bir anlam taşıdığı öne sürüldüğünde bu nasıl kavranmalıdır? Anlamlı olduğu söylenen bir şeyi, böyle olmayan bir başkasından ayrı kılan olgu nedir?”
- Yazar: Arda Denkel
- Kitabın Başlığı: Anlam ve Nedensellik
- Yayına Hazırlayan: Taşkın Takış
- Kapak Tasarımı: Harun Ak
- Kapak Resmi: James Pradier, "Sappho", 1852.
- Dizi Bilgisi: Doğu Batı Yayınları - 303; Felsefe Dizisi - 82
- Basım Bilgileri: 1. Basım, Mart 2021
- Sayfa Sayısı: 208
- ISBN: 978-625-7030-51-9
- Boyutları: 13,5 x 21
Önsöz
1. Giriş: Anlama İlişkin Kimi Karşıt Yaklaşımlar
2. Anlamın Doğası ve Kuram
3. Anlam, İletişim ve Etki
4. Düşünme ve Dil
5. Doğal Anlam ve Evrimsellik
6. İnançlar Anlam Taşır mı?
7. Yapay Anlam
8. Doğal Bağlantılar ve Özellik
9. Yapısal Nitelikler ve Nedensellik
Kaynakça
Dizin
Önsöz
Anlama ilişkin düşüncelerim son altı-yedi yıl içinde bir ölçüde
değişti. 1980’li yıllarda bu konuda yaptığım yayınlarda savunduğum görüşlerden
kimi noktalarda ayrılan bir anlayışı benimsedim. Elinizdeki kitap, daha
sistematik ve daha bağımsız olduğuna inandığım bu yeni yaklaşımı ortaya
koyuyor. Gene de kitap tümüyle “taze” malzemeden oluşmuyor. Burada bulacağınız
kimi tartışmaları daha yakın tarihlerde yayımlamıştım. “Düşünme ve Dil” ile “Doğal Anlam ve Evrimsellik” başlıklı 4. ve 5. bölümlerin, Felsefe
Tartışmaları’nın (1992) 11. ve (1994) 16. kitaplarında yayımlanan “Hayvan
İletişiminde Anlam” ve “Düşünme, Dil ve Anlam” başlıklı yazılarımla ve de Dilbilim
Araştırmaları, 1995’te yayımlanan “Dil ve Evrim”le ortak olan yanları var. “Yapısal Nitelikler ve Neden”
başlıklı 9. bölüm de Felsefe Tartışmaları, (1995) 17. kitap’ta çıkan “Hume, Nedensellik, Tikelcilik ve Tekilcilik” ile kısmen örtüşüyor. 5. bölümdeki görüşler 1992’de Australasian
Journal of Philosophy’de yayımlanan “Natural Meaning” başlıklı makalemde de
yer almıştı. Ayrıca, buradaki 3., 5., 6., 8. ve 9. bölümlerde ileri sürdüğüm
düşünceler, Mart 1995’te Boğaziçi Üniversitesi Yayınları’nda çıkan Reality
and Meaning başlıklı kitabımın 4., 5., 6. ve 7. bölümlerindekilerle
örtüşüyor. Burada da savunduğum, özellikler, özler ve nedenselliğe ilişkin tikelci kuram, Şubat 1996’da çıkan Object and Property
(Cambridge University Press) başlıklı kitabımda daha kapsamlı ve birleşik bir
öğreti biçiminde ifade buluyor.
Kimi bölümlere ilişkin görüşlerini bildiren
Aslı Güner’e ve metnin bütününü okuyarak bana çeşitli iyileştirmeler öneren
Ufuk Çakmak ve Aliye Kovanlıkaya’ya teşekkür ediyorum.
Erenköy, 1996
Arda Denkel
Arda Denkel 1949’da Ankara’da doğdu. Saint Benoît Lisesi’nden
sonra ODTÜ Mimarlık Fakültesi’nde okudu. 1972 yılında Şehir Planlama lisans
derecesini aldı. Aynı yıl Oxford Üniversitesi’nde felsefe öğrenimine başladı.
1977’de bu üniversiteden felsefe dalında doktora derecesini kazandıktan sonra,
Boğaziçi Üniversitesi’nde göreve başladı. 1988’de profesör unvanını alan Denkel
yaşamının sonuna kadar aynı kurumda görevini sürdürdü. 1985 ve 1989 yıllarında
ABD Wisconsin Üniversitesi Felsefe Bölümü’nde konuk öğretim üyesi, 1994’te
Uludağ Üniversitesi’nde ve 1995-97 yılları arasında da Koç Üniversitesi’nde ek
görevli olarak dersler vermiştir. 1995’ten ölümüne kadar Türkiye Bilimler
Akademisi, Institut International de Philosophie’nin Avrupa Analitik Felsefe
Kurumu üyeliklerinde ve yönetiminde bulundu. 1997’ye değin 45’in üzerinde
Türkçe yazı, 18’i uluslararası dergilerde olmak üzere 26 İngilizce makale
yayımlamıştır; bir yazısı Almancaya, ikisi de Yunancaya çevrilerek bu ülkelerde
yayımlanmıştır. Ayrıca Objects and Property başlıklı kitabı Cambridge
University Press’ten 1996’da çıkmıştır. The Natural Background of Meaning
başlıklı kitabıysa Kluwer Academic Press tarafından yayımlanmıştır.
